Gdansk

Gdansk, dat strategisch gelegen is aan de Baltische Zee, bij de monding van de Vistula, was lang de Principaalstad van Pomerania. Ze maakte immers deel uit van de Hanzesteden, een van de machtigste verbonden tussen handelssteden, van de middeleeuwen tot de 17de eeuw. Maar de Tweede Wereldoorlog was nog niet goed begonnen of de Duitsers maakten deze stad met de grond gelijk. Ze werd grotendeels heropgebouwd, maar getuigt op heel veel plaatsen nog van haar turbulente verleden. We kennen Gdansk vooral als de wieg van het ‘Solidarnosc’ van Lech Walesa in de jaren ’80, maar vandaag is de stad een zeer gegeerde bestemming voor hippe citytrippers geworden, omdat ze zo verrassend en charmant is. Indrukwekkende poorten bewaken de ingang van de Principaalstad (Glowne Miasto) waarvan de Hogepoort (Brama Wyzynna), en, vlak daarachter, de Gouden Poort (Zlota Brama) rechtstreeks uitgeven op de Koningsweg, die net zoals in Praag dezelfde route volgt als de koning bij zijn bezoeken aan de stad. De meeste belangrijke gebouwen liggen langs de twee straten die de Koningsweg vormen (de Lange Straat (ul. Dluga) en de Lange Markt (Dlugi Targ)): het prachtige Ambermuseum (‘het goud van de Baltische Zee’, dat zowat overal te koop is) dat gehuisvest is in een voormalige gevangenis waarvan de cellen nog zichtbaar zijn; het Stadhuis (Ratusz, 14de eeuw), dat het Historisch Museum en fabelachtig gedecoreerde zalen herbergt; de Fontein van Neptunus (1615) en het Artushof met drie prachtige met beeldhouwwerk versierde ramen. Omdat de bourgeoisie en de rijke kooplui deze wijk uitkozen om zich te vestigen, tellen de Lange Straat en de Lange Markt een heleboel prachtige huizen met pastelkleurige puntgevels, die een uniek architecturaal geheel vormen. De meeste van die huizen werden na 1945 heropgebouwd, maar sommige ontsnapten aan de verwoestingen (de nrs. 69 en 70, bijvoorbeeld). Allemaal zijn ze een ommetje meer dan waard (let vooral op het Gulden Huis, op nr. 41 van de Lange Markt). Van een aantal van deze huizen kan je trouwens ook het interieur bezoeken (het Uphagenhuis, op nr. 12 van de Lange Straat, bijvoorbeeld). Verlaat de Koningsweg via de Groene Poort, tegenover de Lange Kaai langs de Motlawa, waar de schepen vroeger aanmeerden. De haven is intussen veranderd in een aangenaam wandelpad langs restaurants en boetieks. Een van de mooiste stadszichten van Gdansk…

Verschillende poorten geven uit op de kades en leiden naar andere bezienswaardigheden van de Principaalstad. Via de Broodpoort kom je eerst langs de Onze-Lieve-Vrouwkathedraal (1343-1502), de grootste kerk van Polen en het grootste stenen religieuze gebouw ter wereld, waar 25.000 mensen tegelijk binnen kunnen. Let hier op de unieke kunstwerken en vooral op het monumentale, 14 meter hoge astronomische uurwerk uit de 15de eeuw, dat uit drie delen bestaat. Het middelste deel komt elke middag om klokslag twaalf uur tot leven. Ook een belevenis: tussen mei en oktober kan je je aan de klim van de 405 treden naar de klokkentoren wagen. Adembenemend vergezicht gegarandeerd! Weer beneden gekomen wandel je verder de straat uit naar het Arsenaal (een fantastisch voorbeeld van Vlaamse Renaissancestijl). De Onze-Lieve-Vrouw-poort leidt dan weer naar het Archeologisch Museum en naar de Mariackastraat, die vaak het Montmartre van Gdansk wordt genoemd. Deze straat wordt beschouwd als een van de authentiekste van de oude stad en staat vol prachtige gevels met brede stoepen die eigenlijk al voor de bombardementen verdwenen waren: ze werden namelijk al in de 19de eeuw opgebroken om plaats te maken voor een tramspoor dat niet werd heraangelegd. Als je bij de kathedraal rechts afslaat, kom je bij de Koninklijke Kapel, de enige barokke kerk van Gdansk. Jammer genoeg is ze niet toegankelijk. Wandelend door al die straatjes zal je vast nog een heleboel andere bouwwerken ontdekken, zoals de Sint-Niklaaskerk, de enige kerk die de oorlog ongeschonden heeft overleefd en die achter haar bakstenen gevels een prachtig barok interieur verbergt.

Op de kade staat een grote houten ‘hijskraan’ uit de 15de eeuw, een van de symbolen van Gdansk. Deze vreemde constructie werd gebruikt om de schepen in te laden en herbergt tegenwoordig een deel van het Maritiem Museum, dat het vroegere leven in de haven evoceert. De rest van de museumcollectie (waaronder een mooie verzameling boten) bevindt zich in het aanpalende gebouw en op het Loden Eiland (aan de overkant, er is een bootverbinding ernaartoe) op drie volledig gerenoveerde zolders. Je kan er ook de SS Soldek bezoeken, die in de scheepswerven van de stad werd gebouwd en al bijna 30 jaar niet meer vaart… En over scheepswerven gesproken, als je door de Oude Stad (Stare Miasto) wandelt, kom je er vanzelf: je vertrekt bij de kade en loopt langs de Stalpoort of de Zwanentoren aan de rand van de Principaalstad. Dit is de wijk van de vis- en bloemenmarkten (dicht bij de Zwanentoren) en de Hala Targowa, een metalen overdekte markt uit de 19de eeuw (naast de Hyacinttoren, een hoog, achthoekig gebouw uit het einde van de 15de eeuw). Aan de andere kant van die winkelstraatjes ligt de Oude Stad, de bakermat van de stad, die pas in het begin van de 14de eeuw door de Teutonische ridders gefusioneerd werd met de stad ernaast. Het enige wat er nog overblijft van het kasteel van de buurstad, is een stukje muur. Dit gedeelte van Gdansk is niet zo schitterend gerestaureerd, maar toch ontdek je er interessante bouwwerken, zoals de St.-Brigittekerk en de St.-Katharinakerk, de oudste kerk van de stad, twee authentieke molens (de Kleine en de Grote, de laatste is nu een winkelcentrum!) en het oude Stadhuis uit de 16de eeuw, dat een prachtig voorbeeld is van Vlaams maniërisme. Tijdens het communistische regime waren er meer dan 20.000 mensen tewerkgesteld in de Lenin-scheepswerven.

Tegenwoordig zijn ze grotendeels geprivatiseerd en werkt er zeven keer minder personeel, maar het blijft een van de symbolen van Gdansk. Iedereen herinnert zich immers de bittere stakingen van 1970 en de opkomst van Solidarnosc. Drie gigantische ijzeren kruisen, versierd met bas-reliëfs, staan er om de slachtoffers te herdenken. In de gebouwen van de werf vind je ook een heel boeiende en ontroerende interactieve tentoonstelling over die periode (De Weg naar de Vrijheid). Ook niet te missen: de beroemde toegangspoort waar Lech Walesa en zijn stakers over klommen toen ze mee de geschiedenis van Polen schreven. Als je nog tijd over hebt, kan je ook de ‘Oude Wijk’ en het Zoldereiland bezoeken, of Sopot en Gdynia, twee buursteden die ook zijn opgenomen in de Trojmiasto-agglomeratie waar Gdansk deel van uitmaakt. Sopot is met haar prachtige strand, de houten pier (de langste van Europa), de winkelstraat vol restaurants en cafeetjes, het kuuroord en Openluchttheater ongetwijfeld de populairste badplaats aan de Baltische Zee. Aan de pier vertrekken veerboten naar het schiereiland Hel, een lange landstrook met stranden, vissersdorpjes en hotels voor elk budget. Een waar surfersparadijs! Nog een must, tenslotte, is het kasteel van Malbork, op zo’n zestig kilometer van Gdansk. Het staat op de Werelderfgoedlijst van de Unesco en zou de grootste middeleeuwse vesting van Europa zijn, en het grootste bakstenen gebouw op aarde. Het is nog niet volledig gerestaureerd, maar het blijft de indrukwekkendste getuige van de Teutonische ridders!