De ontdekkingsreizigers verkennen deze eilanden in de tweede helft van de 18de eeuw. Samuel Wallis, een Brit, kwam als eerste aan op Tahiti (1767), een jaar later gevolgd door de Fransman de Bougainville en tenslotte de beroemde kapitein Cook (1769) die er in een periode van 8 jaar, 2 keer aan land ging. Toch schonk koning Pomare V op 29 juni 1880 zijn land aan Frankrijk na de nederlaag van de Polynesiërs (1847) en een periode van protectoraat die 33 jaar duurde. Met 151.000 inwoners en 1.042 km2 is Tahiti het belangrijkste van de Genootschapseilanden waar 85 % van de bevolking van Frans-Polynesië leeft. Op dit eiland bevinden zich ook “hoofdstad” Papeete en de enige internationale luchthaven. Twee elementen die samen goed zijn voor het gros van de economische activiteit van de 5 archipels. Tahiti bestaat uit 2 eilanden en oogt gelukkig niet als een industriezone. Vanuit het vliegtuig zie je de bedrijven, luchthaven, haven en huizen van Papeete met voorsteden tot de bergflanken reiken. Hoe verder van de hoofdstad, hoe minder gebouwen en hoe weelderiger de natuur in het centrum van het “grote eiland” (Tahiti Nui) en bijna heel Tahiti Iti (het kleinste van de eilanden ten oosten van Tahiti Nui). Vulkanisch gebergte met pieken van 2.241 m (de hoogste van Polynesië) neemt een groot deel van de oppervlakte van de eilanden in. De smalle kuststrook is de enige plaats waar mensen kunnen leven. Omdat de lagune smal is, zijn de zwarte zandstranden er minder idyllisch als op de atollen van de Tuamotu-eilanden. Er zijn weinig hotels met paalwoningen (zoals je op Bora Bora ziet) en de mooiste boten gaan voor anker voor de weinige stranden met wit zand en turkooizen water.

PAPEETE, DE ENIGE “ECHTE” STAD VAN POLYNESIË

Ondanks 120.000 inwoners oogt Papeete niet als een echte grootstad met haven en luchthaven. De kades zijn aangenaam (aangelegd als een boulevard om te wandelen) en de Faa’a-luchthaven is discreet. Er zijn geen hoge gebouwen en het kleine stadscentrum groeide rond de markt en winkels. Daarnaast ligt de “administratieve” wijk met koloniale gebouwen en goed onderhouden grasperken. Wat wel aan een echte stad doet denken is het drukke verkeer tijdens het spitsuur en de verlaten straten ’s nachts…. De levensstandaard op Tahiti is, ondanks economische problemen, hoger als op de andere eilanden. Hier rijden BMW’s, Mercedessen en andere luxueuze wagens (de eigenaars zijn vaak Chinezen, zie tekstkader over de Tahitianen) en het aantal wagens steeg zo spectaculair dat rijden op sommige tijdstippen een echt probleem is. Kortom, steeds meer eilandbewoners vertrekken thuis om 6 uur ’s morgens om vlot naar hun werk te rijden en er een gratis parkeerplaatsje te vinden (zeer zeldzaam in Papeete)! Er veranderde het afgelopen decennium heel wat op het gebied van de veiligheid. Na de rellen van 1987 en 1995 die de stad in lichterlaaie zetten, werden de winkeliers die slachtoffers waren van plunderaars, verplicht om hun zaken te beschermen met metalen rolluiken. Vroeger kon je ’s avonds de uitstalramen bewonderen, maar nu ga je best niet meer wandelen na het sluitingsuur van de winkels (zeer vroeg om 18 u). De belangrijkste bezienswaardigheden van Papeete liggen in de buurt van de haven waar de cruiseboten aanleggen: de meeste toeristen die de stad bezoeken zijn de passagiers van deze schepen. Toeristen moeten enkel de boulevard oversteken om de markt, kathedraal en mooie gebouwen van de administratieve wijk te ontdekken. Het stadhuis kan altijd op veel bijval rekenen. De recente constructie (15 jaar) is een (grotere) en fotogenieke replica van het koninklijk paleis van de Pomare. De zetel van de regering is authentieker en ingericht in een mooi koloniaal gebouw.

Tijdens het bewind van Gaston Flos werd dit gebouw “ Maison du Peuple” (het huis van het volk) genoemd omdat de staatskas moest opdraaien voor de dure levenswandel van het voormalige staatshoofd. Naar verluidt zat er een secretaresse aan elk raam van het gebouw: gezien het grote aantal vensters moet dit een zeer dure gril zijn geweest…. De kleine gele kathedraal werd onlangs gerestaureerd na meerdere “bezoeken” van vandalen. Het eenvoudige gebedshuis is geen omweg waard en staat in het hart van het handelscentrum bij het busstation, het Musée des Perles (geopend door de belangrijkste juwelier) en de “Amerikaanse ambassade” de bijnaam van het plaatselijke McDonald’s-restaurant. De overdekte markt is wel een uitgebreid bezoek waard. Dit is trouwens de belangrijkste bezienswaardigheid van Papeete en je ontdekt er vreemde groenten, natuurlijke producten met geneeskrachtige eigenschappen (bijvoorbeeld monoï en de noni, zie Elders & Anders nr. 96), de streekgerechten die de mensen hier als meeneemmaaltijd verorberen (i.p.v. hamburgers en broodjes) en andere onbekende voedingsmiddelen. Op de eerste verdieping ontdek je de plaatselijke ambachten (en souvenirs om mee naar huis te nemen) en befaamde tatoeëerders. Dit zijn echte kunstenaars die van top tot teen bedekt zijn met tekeningen. Tatoeages zijn zeer trendy en bijna alle Polynesiërs (mannen en vrouwen) hebben er minstens een. Het tatoeëren van een armband op de bovenarm duurt ongeveer anderhalf uur en kost zo’n €40. Bezoekers verblijven niet in het stadscentrum. De meeste hotels liggen aan weerszijden van de luchthaven in een voorstad ten westen van Papeete. In het oosten bevinden zich een aantal etablissementen aan de weg langs de kust richting Tahiti Iti, de door ons gekozen reisweg…

HET EILAND ROND...

Een dag volstaat om het geasfalteerde weggennetwerk van Tahiti te verkennen, je rijdt enkel langs de kust en de maximumsnelheid is ongeveer 120 km/u. Het bergachtige en regenachtige centrum van het eiland heeft een weelderige plantengroei en is enkel met een terreinwagen en te voet toegankelijk. Wandelaars ontdekken er reusachtige planten, watervallen en een netwerk van lavagrotten waarin het water van de rivieren stroomt (zeer lawaaierig, op de hoogtes van Hitia). Stevig schoeisel, een waterdichte poncho en muggenmelk zijn hier noodzakelijk…

Het oosten

De baan van het oosten zoomt de kust af en loopt door een zeer verschillend landschap dat een combinatie is van zwarte zandstranden afgezoomd met kokosbomen (met zwart zand) en zones die ogen als ongerepte, rotsachtige Bretoense kusten. Voorbij de mirador van Tahara’a, van waar je van een mooi uitzicht op Papeete en de woonwijken Pirae en Arue geniet, ligt de laatste bezienswaardigheid voor je de hotels van de westkust bereikt: Pointe Venus. Naast het meest geliefde openbare strand van het eiland, ontdek je hier meerdere “historische” monumenten als een vuurtoren (1867) die als een Maya-tempel oogt en die nog altijd wordt gebruikt (een vrouwelijke vuurtorenwachter controleert de installaties dagelijks voor zonsondergang) en meerdere gedenktekens die aan de komst van Cook, de eerste protestantse missionarissen en de opstandelingen van de Bounty herinneren. Er groeien urus, de beroemde broodbomen waarvan de gekookte of gefrituurde vrucht voor de Polynesiërs een aardappel vervangt. Verderop liggen baaien met verlaten stranden. De inhammen zijn vaak “spots” van surfers, want hier ligt het koraalrif 15 m onder het wateroppervlak en beuken de golven tegen de kust. Dit onstuimige zeewater “bevoorraadt” ook de “Souffleur” (ter hoogte van km 21): soms zeer hoge waterstralen spuiten uit de “muil” van een grot uitgegraven in een rotswand onder de baan. Verderop vertrekt de weg naar Trois Cascades de Faaurumai die je van de kleine parking te voet bereikt. Er groeien reuzenbamboes, leven plaatselijke vogelsoorten terwijl met mos begroeide rotsen en een rivier voor een indrukwekkend landschap zorgen. Een mooie wandeling in het gezelschap van de muskieten! Onderweg merk je aan de huizen grote postbussen op die niet voor de briefwisseling dienen, maar om het brood te ontvangen. Deze “broodbussen” zijn een uitvinding van een Chinese familie die steenrijk werd door dagelijks brood te leveren aan gezinnen die op afgelegen plaatsen wonen en een “broodabonnement” betalen.

Tahiti Iti, “klein Tahiti”

Een istmus verbindt het grote eiland met het schiereilandje Tahiti Iti dat wellicht het mooiste stukje Tahiti is. Waarschijnlijk zag het grote eiland er voor de uitbreiding van Papeete even betoverend uit. Geen enkele baan loopt volledig om het eiland. In het noorden stopt de asfaltbaan 18 km van het haventje van Faratea terwijl de weg in het zuiden slechts 15 km lang is. De kliffen staan de aanleg van een ononderbroken baan in de weg. De oostkust is helemaal van de wereld afgesloten en de kinderen van Te Pari moeten per boot naar school. Twee banen eindigen op een verlaten en ongerept strand van zwart zand afgezoomd door de oceaan. Het strand van Teahupoo in het zuiden is een lievelingsspot van beroepssurfers, maar hier kom je weinig toeristen tegen. Jammer, want Tahiti Iti is een oase van rust met een weelderige plantengroei en een landschap dat ondanks een top van 1.332 m “vlakker” is dan het naburige eiland. Buiten enkele dorpjes, zones met fruit en “tiare” (de beroemde bloem die dient voor de extractie van de monoï), schitterende flamboyanten, kokosbossen voor de productie van kopra en weelderige plantengroei op de kliffen is Tahiti Iti een verlaten stukje aarde. Hier kan je naar hartelust wandelen naar de petrogliefen van de Vaiote-rivier, de grot van Vaipoiri en een van de vele marae (plaats waar de Polynesiërs hun rituele gebruiken voltrokken) als Nuutere ontdekken dat 10 jaar geleden werd gerestaureerd.

Het zuiden en westen…

Bezoek na je terugkeer van het schiereiland zeker het Musée Gauguin en de naburige botanische tuin. De Jardin Botanique is interessanter als het museum (zeker als je dat van Hiva Oa bezocht in de Markiezenarchipel waar de schilder stierf) waar enkel replica’s hangen. Gauguin verbleef 2 keer op Tahiti: het eerste verblijf in Mataiea (van 1891 tot 1893, in de buurt van het huidige museum) was een gelukkige periode terwijl het verblijf in Punaauia, aan kilometer 12,50 ten zuidwesten van Papeete, veel meer bewogen was. Van 1897 tot 1899 schilderde de artiest een zestigtal doeken, maar het was een donkere periode van ziekte, armoede en schulden. Na de dood van zijn dochter probeerde hij zelfmoord te plegen. De huizen waar hij woonde bestaan niet meer en dit kleine, en iets te “schoolse” museum is een eerbetoon van Tahiti aan de beroemde artiest. Het naburige restaurant is een uitstekend adresje. Enkele kilometers verderop wijst een verkeersbord de richting van de Sources Vaima aan. Doe als de Tahitianen: trek je badpak aan en dompel je onder in deze bronnen die naar verluidt een “zuiverende” werking hebben op het organisme. Waarheid of volksgeloof: de Sources Vaima is vooral tijdens het weekend een topbestemming voor Tahitiaanse gezinnen die er de dag doorbrengen met picknick en biertjes. De weinige toeristen vragen zich verbaasd af waarom de eilandbewoners er hun haar met shampoo wassen als het water daadwerkelijk zo zuiver is…

In Mataiea ontdek je de kerk van koraalbeton en een farmaceutisch bedrijf van Amerikaanse mormonen die de geneeskrachtige eigenschappen van de noni ontdekten. Dit vruchtje groeit overal en lijkt op een citroen met bulten. De mormonen installeerden hun fabriek aan de bron. Enkele dorpelingen werken in het bedrijf, maar zij moeten zich aan de ijzeren discipline van de mormonen plooien. Door het grote succes werd de productie opgedreven en nu leeft een aantal eilanden (de Markiezeneilanden bijvoorbeeld) bijna uitsluitend van de noni-industrie…. Het strand van Papara, waar internationale surfwedstrijden worden georganiseerd, ligt bij Papeete en het dorp strekt zich over meerdere kilometers uit met scholen, kerken met begraafplaatsen, supermarkten, enz. Er worden hanengevechten georganiseerd die toegelaten zijn zonder te wedden (maar iedereen gokt er lustig op los) en als de dieren niet uitgerust zijn met een mes. In deze zone van de westkust is de lagune meer uitgestrekt en meer turkoois als elders. Her en der verkopen vissers hun vangst aan de weg. Een mooi tuintje scheidt de grotten van Mara’a in de klif van de baan. Je kan er pootje baden in de bassins en de “pagodes” bewonderen, kleine rode bloemen aan een het uiteinde van een lange stengel… In Punaauia verschijnen er opnieuw hotels. De luchthaven van Faa’a is kortbij en iets lager dan de Méridien, boven een van de weinige zandstranden van het eiland staat het Grand Musée de Tahiti (en de eilandjes Te Fare, Lamenaha). Naast de tijdelijke tentoonstellingen ontdek je er 4 zalen over de geschiedenis, de natuur, de cultuur, het sociale en religieuze leven van de Polynesiërs. Een prachtige plek om je bezoek te beginnen en/of te eindigen…

Het woonwagen-fenomeen

Sinds de stopzetting van de nucleaire proeven en het wegvallen van de bijbehorende economische activiteit, spoort de regering de bevolking aan om nieuwe beroepen te creëren. Meerdere eilandbewoners transformeerden hun bestelwagens in mobiele keukens. Aanvankelijk zochten ze een plaatsje aan de place Vaiete, aan het begin van de promenade langs de kust waar ze algauw elke avond een vaste stek veroverden. Restauranthouders hebben deze formule uitgebreid (en elders op het eiland geëxporteerd) en nu kan je na zonsondergang aan de plastic tafeltjes de meest populaire gerechten proeven: gebarbecuede kip, steak met friet en chop chow. De zaken worden hier de “woonwagens” genoemd en zijn zeer succesvol. Het grote “wapen” van de eigenaars in de concurrentiestrijd en om steenrijk te worden is: de overheerlijke saus gemaakt met boter of veredelde ketchup met veel look, peper en suiker. Alle gerechten, zelf de Chinese, worden met een flinke portie van deze lekkernij geserveerd. Een andere reden van dit succes: de prijzen zijn hier goedkoper als in de klassieke restaurants: ongeveer €10 voor een enorme portie.