Van alle Venetiaanse wijken worden San Polo en San Croce het meest door toeristen verwaarloosd, met uitzondering van de brug en de markt van Rialto, de Frari, Ca’Pesaro en Stan Stae. Het is een feit dat San Croce met zijn grote parkings, weinig fraaie Piazzale Roma, indrukwekkend busstation, rangeerstations en Stazione Marittima niet meteen blaakt van toeristische blikvangers. Een bezoek aan San Polo en San Croce laat zich echter gemakkelijk combineren met dat aan Castello. We starten ons bezoek aan de aanlegsteiger van San Toma waar we het bewegwijzerd parcours volgen tot aan de eerste van onze drie Tiepolo haltes in deze twee sestieri: de Scuola di San Rocco waar twee doeken van de grootmeester in de grote zaal op de eerste verdieping hangen. De ruimtes worden vooral in beslag genomen door de werken van Tintoretto. Tussen de sombere lambrisering werd een bibliotheek in trompe-l’œil gebeeldhouwd. Bij het verlaten van de Scuola, kan je de Frari niet missen. Deze weinig smaakvolle kerk herbergt achter haar sobere gevel een collectie beelden, tombes, altaren, drie rijen koorstoelen en het indrukwekkende mausoleum van Titiaan. Blikvanger is de tombe van Canova waarvan de modern aandoende piramide contrasteert met het barokke decor. Veel mooier is het paardenbeeld in een hoek van de kerk. Ook niet te missen is de Hemelvaart van Titiaan, achter het hoofdaltaar. We steken bij het verlaten van de Frari de brug over, volgen de kaai rechts, slaan een paar meter verder de Rio Terra in en vervolgens rechts de Calle sec. Saoneri. Voorbij de Rio di San Polo leidt een steegje ons naar het Campo San Polo. Het plein deed - en doet nog steeds - dienst als decor voor volks- en kunstfeesten en sinds kort ook voor het carnaval. Op dit grote plein werd Lorenzo de Medici vermoord. Naast paleizen verrijst hier ook de San Polo-kerk, nog een Tiepolo halte.

De indrukwekkende kruisweg bestaat uit twaalf doeken van de hand van Giandomenico, de zoon van Tiepolo. Giambattista Tiepolo is de auteur van het schilderij De verschijning van de Maagd aan Heilige Johannes. Een meesterwerk dat naast die van Veronese, Palma de Jonge en Tintoretto prijkt. Via de Calle Larga, een brug en vervolgens op rechts de Calle del Tentor bereiken we de Ca’Mocenigo, de voormalige verblijfplaats van een van de machtigste families van Venetië (zeven dogen stamden ervan af). Vandaag vind je er het kostuummuseum. Ook de bibliotheek en de binnenversiering, representatief voor een 18de-eeuws paleis, zijn er de moeite. We bevinden ons niet ver van het Campo San Stae en de gelijknamige kerk waar zich de derde Tiepolo van dit parcours bevindt. Aan de overzijde van de ‘rio’ verrijst een andere blikvanger: het Ca’Pesaro. Achter de gevels van dit barokke paleis gaat het museum van moderne Kunst van Venetië en een mooie collectie oosterse kunst schuil. We volgen de pijlen richting Rialto-brug en doorkruisen een voormalige prostitutiebuurt. De steegjes die naar de San Cassiano-kerk (eveneens een Tintoretto) leiden, zijn omgeven door huizen met piepkleine deuren. De vensters zijn beschermd door stevige tralies die de prostituees, met hun ontblote borsten, moesten beschermen tegen ongewenste handtastelijkheden. Vandaag is de wijk rustig en heeft ze iets pittoresk. Op de markt die doorgaat op het Campo della Pescaria gaat het drukker aan toe. Vis- en groentekraampjes zorgen ’s morgens voor een kleurrijk spektakel. Vooraleer de Rialto-brug te bereiken komen we voorbij San Giacomo die volgens de overlevering de oudste kerk van Venetië zou zijn. Ze werd bijna volledig heropgebouwd in de 17de eeuw.

Met uitzonderingen van de ‘musts’ aan de oever van het Canal Grande wordt deze wijk vol contrasten amper door toeristen bezocht. Nochtans valt er heel wat te ontdekken: van de indrukwekkende Santa Maria della Salute, tot de discrete charme van het Palazzo Venier (of Peggy Guggenheim Museum), de prachtige collecties van het Galleria dell’Accademia, de Ca’Rezzónico of nog de Scuola Grande dei Carmini. De wijken die zich achter het Stazione Maritima en rond de San Nicolo dei Mendicoli uitstrekken, zijn rustiger en steken af tegen de weelderige paleizen van het Canal Grande. Ons parcours door de Dorsoduro-wijk telt vier Tiepolo haltes. Ons vertrekpunt is de Santa Maria della Salute-kerk. De kerk is mooi gelegen aan het begin van het Canal Grande en is met meer dan een miljoen houten pijlers in het slib van de lagune verankerd. De kerk is gebouwd volgens een achthoekig grondplan, versierd met een hele resem standbeelden (waaronder de Twaalf Apostelen) en bekroond met een Sint-Pietersachtige koepel. De Salute-kerk werd gebouwd voor de Heilige Maagd uit erkentelijkheid voor het beëindigen van de grote pestepidemie van 1630. De architect werkte 56 jaar van zijn leven aan de bouw van dit puur barokke gebouw, maar stierf enkele jaren voor de voltooiing van de werken. Het interieur oogt heel wat soberder dan de gevel, maar omvat toch heel wat schatten. We vermelden een 12de-eeuws icoon dat aan Heilige Lucas wordt toegeschreven, werken van Titiaan (in de sacristie) en een beroemde Tintoretto (De bruiloft te Kana). Via een kleine brug steken we het kanaal dat langs de Salute-kerk stroomt over. Een overdekte steeg leidt naar de achterzijde van het Palazzo Dario.

De geschiedenis van dit paleis telt meer moorden, zelfmoorden en faillissementen dan een honderdtal afleveringen van Dallas samen. Een straatje voert ons vervolgens naar de Peggy Guggenheim Stichting. Dit museum voor moderne kunst is ondergracht in het nooit voltooide 18de-eeuwse Palazzo Venier dei Leone waarvan de gevel uitkijkt op het Canal Grande. Peggy was de nicht van Salomon Guggenheim. Bij haar dood liet ze het paleis en haar collectie na aan de Guggenheim Stichting in New York. Het Palazzo Venier is bovendien een zalig rustig plekje. Loop er zeker even binnen, al was het maar om in de tuin even uit te rusten voor het graf van Peggy Guggenheim. Deze excentrieke Amerikaanse vrouw werd verliefd op Venetië. Ze verbleef er dertig jaar en wilde er begraven worden. Je vindt er ook een aangenaam cafetaria en een boetiekje, waar je op een paar gadgets na dezelfde prachtige kunstboeken vindt als in New York. Via de Calle Piscina Forner bereiken we de Gallarie dell’Accademia, onze eerste Tiepolo halte in de Dorsoduro. Dit voormalig religieus complex van Santa Maria della Carita bevond zich in een bouwvallige staat totdat Napoleon, in een opwelling om het aantal kerken en kloosters te beperken, besloot om er de kunstwerken van de veroordeelde instellingen en van de Academie voor Schone Kunsten in onder te brengen. Het Accademia omvat een indrukwekkende verzameling Venetiaanse schilderijen van voor 1800, tien werken van Tiepolo, beroemde werken van Carpaccio, Veronese, Bellini, Titiaan… Via de Rio Terra Foscarini bereiken we de ‘Zattere’ (kaaien) waar de Gesuati of Santa Maria del Rosario-kerk verrijst, onze tweede Tiepolo halte in de wijk. Het rococogebouw ligt aan een vredig en schaduwrijk plein en bezit vijf werken van Giambattista Tiepolo, die het plafond op opmerkelijke wijze versierde. Bij het verlaten van de kerk houden we even halt aan een klein detail in de muur van de nabijgelegen kerk (Santa Maria della Visitazione): een ‘bocca di leone’, naast die van het Dogenpaleis de enige overblijvende verklikkersbrievenbus van Venetië. Een vrij ongewoon verschijnsel voor een kerk waar men eerder liefdadigheid en andere nobele gedachten zou verwachten. We draaien vervolgens naar rechts richting Nani-kaai en ontdekken er tussen het Palazzo Nani en de San Trovaso-kerk een kleine scheepswerf voor gondels. Een pittoreske noot in het stedelijk landschap. Twee bruggen verder nemen we de Calle della Toletta. Voorbij de Rio Malpaga leidt de Calle vervolgens naar het Campo San Barnaba. Hier strandden vroeger de geruïneerde rijken. We maken links een kleine omweg tot aan de Ponte dei Pugni. Vroeger vonden op deze brug gevechten tussen rivaliserende bendes plaats. Ze eindigden vaak in het kanaal en werden aan het begin van de 18de eeuw verboden. We nemen aan de Campo de Calle San Barnaba/Lunga en vervolgen onze weg rechtdoor.

De tweede brug brengt ons naar de San Sebastiano-kerk waarvan het prachtig ingelegd plafond versierd werd door Veronese. Achter de kerk strekken zich armere wijken en sociale woningblokken uit. Deze buurt werd reeds in de beginjaren van Venetië aangeduid met ‘Mendicoli’ (bedelaars). Je kan hier, van aan het Campo Angelo Raffaele, je weg naar het westen vervolgen tot aan de kleine San Nicolo dei Mendicoli-kerk. Het is een van de laatste voorbeelden van Venetiaans-byzantijnse architectuur in de stad. Achter de sobere gevel gaat een schitterend plafond schuil. Ofwel kies je ervoor om de brug van de Rio San Sebastiano opnieuw over te steken en de Soccorso-kaai te volgen. Op die manier kom je voorbij het Palazzo Zenobio, sinds 1850 een Armeens college. Vijftig meter verderop bevindt zich tegenover het kanaal de Santa Maria dei Carmini-kerk, die een werk van Tintoretto bevat. De eenvoud van de gevel verraadt in niets de overdadige versieringen van het interieur: twaalf schilderijen en elf heiligenbeelden op ware grootte. Nog interessanter is de Scuola Grande dei Carmini, onze derde Tiepolo halte in de wijk. Hij versierde het plafond van het salon op de eerste verdieping. Tiepolo slaagde hier wonderwel in en werd als erelid van de school benoemd. Net zoals de andere ‘scuole’ van Venetië was deze instelling begaan met het lot van de armen in de stad. Maar sommige van deze ‘scholen’ vergaten deze nobele doelstelling mettertijd en werden meer in beslag genomen door het verwerven van kunstvoorwerpen of de oprichting van weelderige gebouwen. Het grote, ruime plein aan de voet van de ‘scuola’ is het Campo Santa Margherita. In de late namiddag heerst er een gezellige drukte. Een ideale manier om het echte Venetië te ontdekken, ver van de toeristenrestaurants van San Marco. Het plein wordt omgeven door kleine, maar mooie optrekjes. Hun eenvoud contrasteert met de weelderige paleizen aan het Canal Grande. Van aan het plein leidt de Rio Terra Sant’Afonal naar onze laatste etappe van de dag, het Ca’Rezzionico. Een barok meesterwerk dat even indrukwekkend is als de schatten die het omvat. Je kan er onder meer werken bewonderen van Giambattista Tiepolo en zoon, maar ook van Canaletto.