•El Cobre

El Cobre, een van de meest heilige plaatsen van Cuba, ligt op een tiental kilometer ten westen van Santiago. Boven een nog actieve kopermijn verrijst de indrukwekkende kerk in koloniale stijl. Ze herbergt de Nuestra Señora de la Caridad del Cobre, een kleine zwarte maagd gehuld in een wit en goud kleed. Ze prijkt op het altaar, onder een glazen koepel, omringd door talloze ex-voto’s. Elk jaar op 12 september vindt er een bedevaart plaats en men komt van de vier uithoeken van het eiland met verzoeken (en dankbetuigingen) aan het adres van de patroonheilige van Cuba. De legende wil dat het beeld in de 17de eeuw op zee dreef en door vissers in veiligheid werd gebracht. Je mag foto’s nemen of kan voor een dollar een replica kopen bij de verkopertjes die je op het voorplein van de kerk opwachten. In het dorp en langs de weg die naar het heiligdom leidt, verkopen inwoners voor een handvol pesos mooie tuiltjes en bloemstukken in hartvorm.

•El Morro

Santiago werd, ook na de verhuis naar het dal van de baai, vaak bestormd door piraten. De toegang tot de baai werd vroeger bewaakt door het indrukwekkende fort El Morro, dat nu omgebouwd is tot Museo de la Pirateria. De burcht werd schitterend gerestaureerd en kijkt uit over een mooi kustpanorama en Cayo Granma. De weg daalt af naar een watersportclub, waar een ferry vertrekt naar het eiland dat vroeger de naam van zijn eigenaar, Smith, droeg, maar na de revolutie genationaliseerd werd. Het eiland is hoegenaamd geen gebied voor rijke Cubanen, zoals in sommige reisgidsen te lezen staat, al genieten de ongeveer zeshonderd inwoners er wel van een rustiger leven dan de bewoners van de industriële buitenwijken van de grote steden. De meeste toeristen blijven zo’n twee uur op Cayo Granma, de tijd van een lunch in een van de paladares en een wandeling door de steegjes van het dorp.

•Gran Piedra en de Finca Isabelica

De Carretera de la Gran Piedra leidt naar een rots met een trap van vierhonderdvierenvijftig treden, op ongeveer vijfentwintig kilometer van de stad. Men zegt dat je eenmaal boven een schitterend uitzicht hebt dat bij mooi weer tot aan Jamaïca zou reiken. Aangezien het er vaak mistig is, blijft het panorama beperkt tot de, weliswaar mooie, groene en bergachtige omgeving van Santiago. Onderweg kan je een halte inlassen aan de botanische tuinen Siberia en Finca Isabelica, beide aangelegd in voormalige koffieplantages. De tot museum omgebouwde woning wordt momenteel gerestaureerd en staat, voor onbepaalde tijd, leeg. Dat is jammer, want de rijke Franse plantagehouder die het domein noemde naar de zwarte slavin waar hij stapelverliefd op was (maar die hij verliet wanneer hij tijdens de revolutie van 1868 het hazenpad koos) liet er meubels, werktuigen en marteltuigen voor weerspannige slaven achter. Als je weinig tijd hebt, kan je Gran Piedra en Finca Isabelica dan ook zonder spijt overslaan...

De hoofdplaats van de provincie Guantánamo geniet vooral bekendheid door de Amerikaanse legerbasis die er sinds 1903 aan de kust gevestigd is. De basis is een no man’s land, waar niemand toegang toe heeft of foto’s mag nemen. Het valt maar moeilijk te begrijpen waarom Fidel Castro de aanwezigheid van zijn gezworen vijand duldt. Naar verluidt zou hij zelfs de cheque ter waarde van vierduizend dollar voor de huur ervan weigeren. De Amerikanen beschikken immers over deze achtentwintig kilometer lange zone op basis van een erfpacht van negenennegentig jaar en dat in 2002 afliep. Ze beweren echter dat er in 1934 een contractwijziging plaatsvond, en weigeren de basis te verlaten voor 2033. Cuba neemt op een povere manier wraak: toeristenbussen zetten hun klanten af aan het (natuurlijk officiële) restaurant gelegen boven de site, waar ze naar believen foto’s kunnen maken. Zo pikt de staat toch nog een financieel graantje mee...

Een zeven kilometer lange weg die bewaakt wordt door Cubaanse militairen doorkruist het droogste gebied van het eiland en leidt naar het uitkijkpunt, maar je moet een officiële toestemming hebben om er toegang toe te krijgen. In ieder geval heb je een goede verrekijker nodig om het barakkenkamp waarin talibanleden, leden van Al Qaida en Cubaanse vluchtelingen opgesloten zitten, de school, de twee supermarkten en de bioscoop voor de paar duizend soldaten van de basis te zien. De stad Guantánamo, een twintigtal kilometer verderop, heeft niet bijzonder veel te bieden. Het verouderde beton overheerst in het stadsbeeld dat bestaat uit brede lanen en gebouwen en sterk verschilt van de koloniale architectuur van Santiago, ook al gaat de geschiedenis van de stad meer dan twee eeuwen terug. Je doet er dan ook goed aan om via de verlaten en vaak heel mooie Caribische kust meteen door te reizen naar Baracoa. De nationale route die van aan de kust naar de bergen zigzagt en, een dertigtal kilometer verder, de Atlantische Oceaan bereikt, doorkruist prachtige landschappen die helemaal anders zijn dan die van de rest van het eiland. De weg is vrij recent en wordt in de volksmond La Farola genoemd. Hij werd in 1961 aangelegd om dit afgelegen gebied te verbinden met de rest van Cuba, te meer daar dit weelderige gedeelte van de provincie Guantánamo tevens zeer vruchtbaar is. Het bergachtige landschap laat geen intensieve teelt van granen of rietsuiker toe, maar je ziet er heel wat koffie- en cacaoplantages alsook fruitbomen en vooral ontelbare kokosbomen. De bergen zijn bedekt met bossen en worden doorkliefd met talrijke kloven. Af en toe zie je de oceaan, die fel afsteekt tegen het groene plantentapijt. De regio is waarschijnlijk de mooiste (en vochtigste) van heel Cuba - ze is overigens beschermd als natuurgebied. Bovenop een bergpas werd een mirador opgetrokken, een prima plekje voor de plaatselijke boeren om mandarijnen, bananen en cucuruchos (hoorntjes van palmbladen gevuld met kokoscrème met een fruit- of honingsmaakje) en halssnoeren van mooie gele, zwarte en witte slakkenhuisjes te verkopen. Deze diersoort is in principe beschermd en de verkoop van deze sieraden is dan ook verboden. Maar wie weerstaat aan deze goedkope verleiding?