In 670, ten tijde van de Arabische verovering van Afrika, bouwde Oqba Ibn Nafa hier een versterkt kamp, dat als basis zou dienen voor de verdere expansie van de islam naar het westen en een heilige stad zou worden. Hij liet er een paleis en aangrenzend de Grote Moskee bouwen. Daarvoor gebruikte hij bouwmateriaal dat afkomstig was van de talrijke Romeinse ruïnes in de buurt. Vervolgens omgaf hij de stad met een stevige omwalling om ze te beschermen tegen aanvallen van de Berbers. Niettemin vernietigden die in 689 het leger van Oqba en namen de stad in. Onder de dynastie van de Aghlabiden, van 800 tot 973, beleefde Kairouan zijn gouden tijdperk en verspreidde de faam van de stad zich over de hele Arabische wereld. Vanhier veroverde Tarak Ibn Zied Spanje. Kairouan kende niet alleen economische welvaart, maar werd ook een religieus en cultureel centrum. De Aghlabiden lieten talrijke prestigieuze gebouwen optrekken. Om het gebrek aan water op te lossen, lieten ze grote bassins aanleggen die de watervoorziening van de stad ook tijdens droogte moesten verzekeren. Ze verbouwden ook de Grote Moskee. In de 10de eeuw kwamen de Fatimiden aan de macht, maar ze slaagden er niet in zich door de bevolking als machthebbers te laten erkennen. Daarom verlieten ze de hoofdstad en trokken naar Mahdia. Voor Kairouan betekende dit het begin van de ondergang. De stad zou de vele eeuwen van conflicten die erop volgden nooit echt te boven komen. Toch bleef ze de belangrijkste heilige stad van Noord-Afrika en een belangrijk pelgrimsoord. Jamaa Sidi Oqba: de Grote Moskee De Grote Moskee van Kairouan, het eerste islamitische heiligdom in het westen, werd opgericht in 670, enkele jaren later verwoest en meteen weer opgebouwd. Ze werd in de loop der eeuwen herhaaldelijk opgeknapt, verbouwd en verfraaid. De moskee heeft een sobere buitenkant, met massieve muren, en getuigt ook binnen van een sobere elegantie. De grote, trapeziumvormige binnenplaats is betegeld met wit marmer en omgeven door bogen. In het midden zorgt een lichte helling ervoor dat het regenwater naar de ondergrondse reservoirs stroomt. In het marmer zijn kleine hindernisjes aangebracht om het vuil dat door het water wordt meegevoerd tegen te houden. De putranden bestaan uit de sokkels van antieke marmeren zuilen. De touwen waarmee het water wordt geput, hebben in de loop der eeuwen diepe groeven in de stenen uitgesleten. Op een kleine, stralend witte verhoging, kun je op een ingenieuze zonnewijzer het precieze uur van de vijf dagelijkse gebedsstonden aflezen.

Boven de binnenplaats verrijst een 35 meter hoge minaret met drie gekanteelde verdiepingen die ook dienstdeed als wachttoren. Bovenaan is een koepel aangebracht. De minaret dateert waarschijnlijk van de 8ste eeuw. De dorpels boven de deuren onder aan de toren zijn antieke friezen. Je ziet op sommige stenen trouwens nog Latijnse inscripties. Het zijn slechts enkele voorbeelden van het hergebruik van Romeins bouwmateriaal in Kairouan. Aan de zuidkant van de binnenplaats, onder de bogen, verlenen prachtige grote deuren van bewerkt Syrisch hout toegang tot de gebedsruimte. Je mag er niet in, maar door de deuropening krijg je een duidelijk beeld van de vele marmeren, granieten en porfieren zuilen die de rondbogen van de 17 beuken ondersteunen. Ze zijn allemaal verschillend en afkomstig van Romeinse en Byzantijnse monumenten. Op het antieke kapiteel van elke zuil is een plaat van olijfhout aangebracht om trillingen te absorberen. De hoofdbeuk, die wordt verlicht door een reeks indrukwekkende luchters, leidt naar de Mihrab, de nis die de richting van Mekka aangeeft en versierd is met panelen van geciseleerd marmer. De Minbar, de preekstoel van bewerkt hout naast de Mihrab, is het oudste exemplaar van de islamitische wereld (9de eeuw). De Grote Moskee is voor niet-moslims alleen toegankelijk van 8 tot 14 u (op vrijdag, de gebedsdag, tot 12 u). De Bassins van de Aghlabiden Deze ovale openluchtreservoirs werden in de 9de eeuw aangelegd door de eerste dynastie van Kairouan. Ze werden gevoed door een 35 km lang aquaduct en voorzagen de stad van water. Van de oor-spronkelijke vijftien bassins blijven er nog slechts twee over. Het kleinste was een bezinkbak. In het midden van het grote bassin kwam de emir uitblazen op een klein paviljoen waarvan alleen nog het stenen voetstuk overblijft. Een overzicht van de twee reservoirs krijg je vanaf het terras van het infokantoor. De Zaouia van Sidi Sahab: de Moskee van de Barbier Kairouan heeft drie Zaouia’s of mausolea waar heilige mannen rusten. Het mooiste is ongetwijfeld de Zaouia van Sidi Sahab, een van de gezellen van Mohammed. Die Abou Zama el Balaoui had altijd drie haren van de baard van zijn vriend de Profeet bij zich, wat hem de bijnaam van ‘Barbier’ opleverde. Sidi Sahab kwam in 642 om tijdens een veldslag een paar kilometer van Kairouan. Zijn lichaam werd op deze rustige, charmante plek begraven, al dateert de moskee pas van de 17de eeuw. Het mausoleum omvat een opeenvolging van binnenplaatsen en patio’s met een mooie versiering van keramiektegels met verfijnde motieven en fijn bewerkte stucpanelen. Je komt er via een vierkante binnenplaats waarboven de minaret uitsteekt. Het gebouw herbergt een medersa, een koranschool waarvan de patio omgeven is door bogen met een mooie afwisseling van witte en zwarte banden. De ruimte waar de heilige rust, is alleen toegankelijk voor moslims, maar de binnenplaats is best charmant. Als je nog wat tijd overhebt, kun je nog twee zaouia’s bezoeken: de Zaouia Sidi Abid el Ghariani (14de eeuw) en de Zaouia Sidi Amor Abbada (19de eeuw).

Bir Barouta Bir betekent ‘put’. Deze put dateert van de 18de eeuw en bevindt zich op de eerste verdieping van een op het eerste gezicht banaal huis. Boven aan de trap zie je evenwel een noria (emmerladder) die wordt aangedreven door een dromedaris. Het grote dier dat in deze kleine ruimte staat, loopt rondjes en brengt zo een houten rad in beweging dat kruiken gevuld met water naar boven brengt. De traditie wil dat bezoekers een slok van dit ‘wijwater’ drinken. Volgens de overlevering staat de put immers in verbinding met het heilige water van Mekka. Ernaast kun je in een vrij pittoreske moorse kroeg een glaasje thee drinken voordat je naar de handelaars van deze wijk trekt. Er zijn namelijk een hele reeks toeristenwinkeltjes in de buurt! Ook de soeks zijn niet veraf. De soeks De meeste soeks van Kairouan zijn zeer oud: ze dateren van de 17de en 18de eeuw. De verschillende ambachten zijn er gegroepeerd per wijk, in een doolhof van smalle steegjes waar je het beste lukraak rondloopt. Je ziet de ambachtslui aan het werk in hun piepkleine winkeltjes en kunt er alle typische geuren en technieken in je opnemen die hier al generaties lang worden doorgegeven, maar die in onze geïndustrialiseerde wereld allang in onbruik zijn geraakt. Je komt voorbij de soek van de schoenmakers, die van de kleermakers, de wevers, de wol- en stofhandelaars, de parfumeurs, de leerbewerkers en de tapijtverkopers. Achter de bescheiden gevels gaan soms echte paleizen van duizend-en-een-nacht schuil met prachtige tentoonstellingszalen van rijke tapijtverkopers. De tapijten van Kairouan Ze waren reeds vermaard in de 9de eeuw en zijn inderdaad zeer mooi. In die tijd betaalden de Aghlabiden een deel van hun jaarlijkse belastingen aan Bagdad in de vorm van tapijten. Deze gesofisticeerde kunstvorm wordt van moeder op dochter doorgegeven. Ze bevestigen wol op een verticaal weefgetouw op gespannen katoen. De kwaliteit van een tapijt wordt bepaald door het aantal steken per vierkante meter en door de geometrische perfectie van de motieven. Het ONAT (Office National de l’Artisanat Tunesien) evalueert en controleert de kwaliteit van de tapijten en reikt een officieel label uit voor elk exemplaar dat aan de normen beantwoordt. De mergoum of kilim, het kortpolige geborduurde tapijt, is het oudste, dat al sinds vele eeuwen in Kairouan wordt geproduceerd. De repetitieve geometrische motieven worden vervaardigd in een eindeloze variatie van tinten, met rood als dominante kleur. De techniek van de geknoopte Gördes-tapijten werd in de 19de eeuw ingevoerd uit Turkije. In Kairouan heten de geknoopte tapijten zerbia. De rode, blauwe en groene bloemmotieven ervan zijn oosters geïnspireerd. In het begin van de 20ste eeuw kwam daarbij nog de alloucha. Het is eveneens een geknoopt tapijt, maar in natuurlijke woltinten, van ecru tot zwart via alle varianten van bruin en beige.

Andere bezoeken

• Centre des Traditions et des Métiers d’Art

Dit centrum bevindt zich vlak bij Bir Barouta en omvat ateliers van alle ambachten. Je ziet er ambachtslui aan het werk en kunt tentoonstellingen bezoeken.

• Musée du Tapis (Avenue Ali Zouaoui)

In de verschillende zalen van dit museum zijn zowel oude tapijten als hedendaagse creaties te bewonderen. Je verneemt er alles over deze fascinerende kunst. Als je overweegt een tapijt te kopen, moet je zeker een bezoekje brengen aan dit museum!

•Hotel La Kasbah

Als je graag in het middeleeuwse centrum van de stad logeert, wordt een overnachting in dit prachtige hotel het hoogtepunt van je bezoek aan Kairouan. Het is ingericht binnen de muren van de oude kasbah (citadel) van Kairouan, in een beschermd gebouw vlak bij de Grote Moskee. Dit oude fort is ingrijpend gerestaureerd en het resultaat mag zeer geslaagd worden genoemd. De kamers werden ingericht met traditionele materialen: houtwerk, keramiektegels en mergoums. In het midden van de binnenplaats, die prachtig is onder de heldere sterrenhemel, bevindt zich een zwembad. Oude gewelfde ruimten werden sober gerestaureerd, met blote stenen muren. Er werden een restaurant, een moors café, een hamam en vergaderzalen in ondergebracht. Een minpuntje: de restaurantruimte, met uitzicht op het zwembad, ontbeert karakter en is in verhouding met de mooie omgeving nogal banaal ingericht. Zo zouden ook de grote neplederen fauteuils in de hall misschien beter worden vervangen door traditioneel meubilair.

Deze grote stad, de derde van het land na Tunis en Sfax, werd in de 9de eeuw v. Chr. gesticht door de Feniciërs. Ze heette toen Hadrumetum. De stad bleef drie eeuwen lang onafhankelijk en kwam daarna onder controle van Carthago, die haar meesleurde in de Punische oorlogen. Na de val van Carthago maakte keizer Trajanus er in de 2de eeuw na Chr. een Romeinse kolonie van. Hadrumetum werd in het keizerrijk een welvarende stad met rijke monumenten. Daarvan blijft nu nauwelijks nog iets over, omdat de bouwstenen later werden gebruikt voor andere doel-einden. De stad werd ook een belangrijk christelijk centrum. Na de verovering door de Vandalen kwam er vanaf 535, onder Byzantijns gezag, opnieuw vrede en welvaart. De stad werd herdoopt tot Justinianopolis en bood twee maanden lang weerstand tegen de Arabische veroveraars onder leiding van Oqba Ibn Nafa, die uit weerwraak het grootste gedeelte van de stad verwoestte. Haar huidige naam dankt ze aan de Arabieren. Onder de dynastie van de Aghlabiden was Sousse de zeehaven van Kairouan en opnieuw een belangrijk handelscentrum. Dat betekende echter niet het einde van haar bewogen geschiedenis: Sousse werd achtereenvolgens belegerd door de Siciliaanse Noormannen in de 12de eeuw, de Spanjaarden in de 16de, de Fransen in de 18de en ten slotte de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog. De moderne stad ontwikkelde zich onder het Franse protectoraat.

De Medina: klein maar interessant

De oude stad beschikt nog steeds over haar stadswallen, die werden opgetrokken in 859 en gerestaureerd in 1205. De bombardementen van 1943 veroorzaakten een bres op de plaats waar de Zeepoort (Bab el Bahar) stond. Ten tijde van de Aghlabiden konden schepen door deze poort naar de binnenhaven varen, die zich tussen de Ribat en de Grote Moskee bevond. De medina van Sousse ligt tegen een heuvel aan en is bijzonder goed bewaard. Het is er heel aangenaam wandelen door de steile steegjes, stralend wit in de zon. Als je je eventjes verwijdert van de tourist trap-winkeltjes, beland je in de sfeer van het echte Tunesië. Door de halfopen deuren en blauwe luiken vang je flarden van gesprekken op en ruik je de typische kruiden van de mediterrane keuken. Je krijgt meteen zin om bij te schuiven…

De Grote Moskee

Ze werd in 851 gesticht door Aghlabidenemir Abou Abbas. Met haar gekanteelde muren ziet ze er meer uit als een burcht dan als een moskee. De binnenplaats is van een mooie eenvoud. De moskee heeft geen minaret, wat kenmerkend was voor de eerste islamitische tempels, die werden gebouwd naar het voorbeeld van het gebedshuis van de Profeet. De twee grote, ronde torens versterken daarentegen nog de gelijkenis met een fort. De gebedsruimte, die verboden terrein is voor toeristen, omvat twee reeksen van drie gewelfde traveeën. De eerste is oorspronkelijk, de tweede werd in de 11de eeuw toegevoegd. Aan de andere kant van het gezellige grote plein, waar een fontein verkoeling brengt, zie je het hoge silhouet van de Ribat.

De Ribat

De Ribat van Sousse is nog een zeer mooi voorbeeld Arabisch-islamitische architectuur. Hij werd bewaakt door mourabitouns, monniksoldaten die de kust in het oog hielden, reizigers onderdak boden en religieuze teksten onderwezen. Deze grote vierkante burcht, met zijden van 40 meter, dateert van de 8ste eeuw. De toegangspoort is interessant vanwege de Romeinse zuilen en kapitelen die erin werden verwerkt. De cellen van de monniken bevonden zich rond de binnenplaats, op de gelijkvloerse en eerste verdieping. Op iedere hoek van de Ribat staat een ronde toren. Vanaf de nador, de wachttoren, heb je een mooi uitzicht op de medina en de haven. Dar Essid Via de weg naar de noordelijke omwalling kom je bij een grote traditionele burgerwoning uit de 15de eeuw. Ze werd omgevormd tot museum en is echt een bezoekje waard. Alle vertrekken van dit huis met grillige architectuur zijn versierd met gebruiksvoorwerpen en oud meubilair. Een kleine hall brengt je naar de patio, die versierd is met veelkleurige faiences en waarop drie kamers uitkomen: links de kamer van de tweede echtgenote, rechts de kamer van de eerste echtgenote en in het midden de kamer van de kinderen die ouder waren dan 10 jaar (de jongere kinderen sliepen in de kamer van hun moeder). De kamers en alkoven vertonen diverse leuke details, zoals de huwelijkscontracten die aan de muur hangen en de aardige olielamp in een vitrine naast het bed in de rechterkamer. Een trap leidt naar de eveneens interessante keukens. Het terras op de bovenverdieping biedt je een uitzicht op de lagergelegen medina.

De Kasbah en het Archeologisch Museum

Van de kasbah blijft alleen de Kahleftoren (859) over, vanwaar je een weids uitzicht hebt op de stad, de kust en de zee, maar het museum zelf is zeker een bezoek waard. Het is een aangenaam gebouw, met bloemrijke patio’s tussen de zalen en vooral een opmerkelijke collectie Romeinse mozaïeken. Sommige zijn uiterst verfijnd. Je moet je inbeelden dat de kunstenaars omgekeerd te werk gingen: de kant van het mozaïek die zichtbaar zou zijn wanneer het werk eenmaal was voltooid, was tijdens het uitvoeren naar beneden gericht. Grote kunst! Sommige mozaïeksteentjes zijn kleiner dan 1 centimeter. Enkele van de mooiste stukken van het museum vind je in de eerste patio: het portret van de god Oceanus, waarop de kunstenaar het met schaaldieren gevulde haar van de god en het uit zijn mond stromende water zeer realistisch heeft weergegeven. Deze mozaïek sierde het bad van een Romeinse villa in Hadrumetum.

De grote zaal links van de patio bevat enkele meesterwerken:

• de Triomf van Bacchus, met de nog jonge god op zijn door vier tijgerinnen getrokken wagen;

• taferelen over de verschillende vistechnieken; de vissen zijn zo nauwkeurig afgebeeld dat verschillende soorten kunnen worden geïdentificeerd;

• een tafereel met acteurs die een komedie opvoeren. In een zaal achter de tweede tuin zie je op de vloer een T-vormige tafel met daarop verschillende gerechten. Ze is afkomstig uit een triclinium (eetkamer). Op de zijkant zijn de overblijfselen van een maaltijd afgebeeld: die waren bestemd voor de zielen van de doden. Aan de muur van een aangrenzende zaal zie je een groot verticaal mozaïek dat de seizoenen en de maanden voorstelt. Dit bijzonder mooie museum bevat ook nog andere kunstvoorwerpen, beelden, keramiek en aardewerk.