MEXICO: Het schiereiland Yucatan

Het schiereiland Yucatan, dat de wateren van de Golf van Mexico en de Caribische zee scheidt, is sinds de jaren '70 uitgegroeid tot een van de populairste toeristische bestemmingen binnen het uitgestrekte Mexico. Reizigers worden vooral aangelokt door de prachtige zandstranden van Quintana Roo, een van de drie lidstaten. Maar Yucatan heeft meer te bieden dan strandvertier en waterpret. Er zijn de prachtige koloniale steden en vooral de indrukwekkende overblijfselen uit het Mayaverleden die beter dan welk naslagwerk ook de levensloop van deze fabuleuze beschaving illustreren.

Lang voor de komst van de kolonisten bekleedde het schiereiland Yucatan al een vooraanstaande plaats binnen de Mayacultuur. Dat blijkt duidelijk uit de talloze archeologische overblijfselen die er zijn teruggevonden. Enkele sites zijn wereldwijd Ibekend: Uxmal, Tulum en vooral Chichen Itza. Chichen Itza was eeuwenlang een belangrijk handelscentrum maar moest in de 13de eeuw plaats ruimen voor Mayapan, dat zlch prompt de titel van belangrijkste metropool van Yucatan toeëigende. Midden 16de eeuw werd Mayapan op zijn beurt onderworpen en later verwoest door de Spanjaarden. De eerste Spanjaarden die het bewuste gebied bereikten, dachten dat Yucatan niet meer was dan een (oninteressant) eiland. Pas in 1527 begon conquistador Francisco Montejo aan de verovering. Hij trof vooral verzwakte steden aan die amper weerstand boden. De Mayacultuur was haar hoogtepunt immers al lang voorbij en ten prooi gevallen aan interne conflicten. De onderneming werd voltooid door zijn zoon (die dezelfde naam droeg) in 1546, waarmee het Spaanse tijdperk definitief aanbrak in Yucatan. De kolonisatie kwam op gang, ondanks het indiaanse verzet. Verplichte volksverhuizingen deden de oude indiaanse steden leeglopen. Soms werden ze vervangen door nieuwe nederzettingen of missieposten.

Na de Mexicaanse onafhankelijlkheid (1821) trad Yucatan toe tot de nieuwe staat. Uit ongenoegen over het centralistische Mexicaanse beleid scheurde de deelstaat zich echter af in 1845. Socio-culturele problemen bleven voor ondarhuidse spanningen zorgen: de inheemse Maya's werkten in semi-slavernij op de plantages van de nakomelingen van da conquistadores. De indianen kwamen in 1847 in opstand tegen hun onderdrukkers in wat de Kaste-oorlog zou heten (de "Guerra de las Castas"). De indiaanse rebellen leken aanvankelijk het pleit te winnen, tot ze onverwacht de strijd staakten om maïs te gaan planten. Daarmee tekenden ze hun doodvonnis. Mexico was bereid om de grootgrondbezitters militair te steunen tegen de opstandelingen, op voorwaarde dat Yucatan zich opnieuw zou onderwerpen aan het Mexicaanse gezag. De Maya's trokken zich terug in Quintana Roo. Rond de eeuwwende heroverde Mexico ook dit laatste bastion van de opstandelingen. Aan het begin van deze eeuw werd Yucatan opgesplitst in drie delen: Campeche, Quintana Roo en Yucatan. De namen van het schiereiland en die van de gelijknamige deelstaat worden nogal eens door elkaar gehaspeld. Vandaag maken ze alle drie deel uit van de 31 deelstaten van de Mexicaanse republiek. Yucatan is rijk aan contrasten: de mooie koloniale steden en de luxueuze badplaatsen van Quintana Roo steken schril af naast de kleine dorpen waar de hedendaagse Maya's geruisloos hun tradities verderzetten.