Brusselse kroegentocht

België telt tientallen oude cafés, maar dat zijn niet allemaal staminees. Dat zijn gezellige kroegjes met intieme alkoven. Kom mee op ontdekkingstocht door het historische stadscentrum en maak kennis met weinig bekende kanten van Brussel. Dit is de gelegenheid om leuke anekdotes te ontdekken en even stil te staan bij de evolutie van het bier en de plaatsen waar het beroemde vocht werd geschonken...

De Beurs is een mooi vertrekpunt voor deze kroegentocht. Het is immers een belangrijke plaats in de geschiedenis van de Brusselse bieren, want de eerste haven van de stad lag hier vlak bij. Aan de kades stonden niet alleen opslagplaatsen, maar ook brouwerijen en molens. Vanaf de Middeleeuwen vestigden arbeiders, die leefden van de haven-activiteiten, zich in de benedenstad, die over een netwerk van kronkelende waterwegen beschikte. Ook nu nog verraden het tracé en de namen (het Sint-Gorikseiland bijvoorbeeld) van de straten die deze waterwegen overdekten dit ‘maritieme’ verleden. De burgerij verhuisde naar de bovenstad en die scheiding is nog steeds voelbaar. De staminees openden hun deuren in de benedenstad en arbeiders kwamen er om zich te vermaken met allerlei gezelschapsspelen (zoals pietjesbak). Deze etablissementen beschikten vaak over een theater en/of danszaaltje. Er werd vooral ‘mannenbier’ gedronken zoals lambiek, terwijl men in de bovenstad faro verkoos, het bier voor vrouwen en kinderen. Vanaf 1830 en de industriële revolutie vestigden veel mensen van het platteland zich in Brussel. Zij brachten hun streekbieren mee, waardoor het reeds indrukwekkende aanbod van Brusselse bieren nog werd uitgebreid. Het overwelven van de Zenne rond 1860 was een ramp voor de brouwers en hun terreinen waren zonder aangrenzende waterweg niets meer waard. Om de burgerij en andere rijken naar de benedenstad te lokken, liet Leopold II brede lanen aanleggen met mooie appartementsgebouwen en prestigieuze etablissementen (zoals de Métropole). De burgerij zag een verhuizing echter niet zitten en het hele koninklijke project liep met een sisser af. Daarna werden er theaters gebouwd (vlak bij de Beurs en het De Brouckèreplein) die de omliggende cafés nieuw leven inbliezen. De architectuur van deze zaken paste zich aan de veranderende modes en stijlen aan, zodat voor-al de cafés in art nouveau en art deco het meeste succes oogsten. De Falstaff (rechts van de Beurs) dateert bijvoorbeeld uit deze periode. Jammer genoeg hebben de huidige Franse eigenaars het café ontdaan van heel wat ‘Brusselse’ elementen. Gelukkig bleven de glas-in-loodramen achter in het café bewaard…

El Metteko (Anspachlaan, vlak bij het vorige adres) is eveneens een zeer oude zaak. Het café sloot tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn deuren en werd heringericht. Sindsdien veranderde een aantal elementen van het interieur meermaals, maar gelukkig bewaarde men twee glas-in-loodramen in art-decostijl die een ibis voorstellen en waarvan er eentje uit de 19de eeuw dateert. Een andere verandering die architectuur en inrichting beïnvloedde, was dat men niet langer alleen naar het café kwam om snel aan de toog een pint te drinken. Het gevolg was dat de staminees werden ingericht met comfortabelere stoelen en alkoven. Dit ‘gezelligere’ aspect trok een nieuwe clientèle aan: prostituees en hun klanten…

Na de Eerste Wereldoorlog namen de grand cafés de metalen structuren van theaters en andere grote gebouwen over. Een mooi voorbeeld van die trend is de Cirio (uit 1886, links van de Beurs), ontworpen door Edmond Delune. Hij bedacht de schitterende details aan binnen- en buitenkant, zoals een mooie houten toog en andere art-deco-elementen. Brouwerij Wielemans, die reeds heel wat stof deed opwaaien door o.a. het doorschijnende Pilzenbier (bijgenaamd flotjesbier) te brouwen, verhuisde na de overwelving van de Zenne naar Vorst, maar bleef eigenaar van verscheidene etablissementen in de benedenstad, bijvoorbeeld het Grand Café (gewezen Café de la Bourse, op de hoek met de Beurs) dat dag en nacht geopend was, zoals kleine bas-reliëfs van een haan (het krieken van de dag) en een uil (de nacht) boven de zuilen van de gevel aantonen. Ga binnen zeker een kijkje nemen op de mezzanine.