De Zapoteken en de Mixteken waren de eersten om de vlaktes van Oaxaca te domineren. Tussen de 14de en de 16de eeuw werden ze onderworpen door hun opvolgers, de Azteken. Nog voor de komst van de Spaanse conquistadores hadden die hun heuvels verlaten om in Huaxyacac, het huidige Oaxaca, een militair bruggenhoofd te vestigen. ln 1529 stichtte de conquistador Diego de Ordaz hier het fortivan Antequera, dat later Oaxaca zou gedoopt worden. De indiaanse bevolking werd bekeerd door de paters en priesters die in het zog van de Spanjaarden naartstig aan de kolonisatie van de heidense geesten werkten. De missionarissen zwermden uit over de omringende gebieden maar Oaxaca bleef hun hoofdkwartier en werd in 1535 officieel tot aartsbisdom verklaard. Vanuit die religieuze achtergrond zou Oaxaca later een belangrijke rol spelen in de Mexicaanse onafhankelijkheidsstrijd waartoe de katholieke priester Miguel Hidalgo in 1810 het startschot gaf. ln 1913 werd Oaxaca een onafhankelijke staat met een eigen regering. Maar vier jaar later koos die opnieuw voor de veilige armen van de Mexicaanse Federatie. De bescheiden koloniale nederzetting groeide uit tot een van de belangrijkste stedelijke centra in zuidelijk Mexico en is dat ook vandaag nog. Hier verzamelen ambachtslui en handelaars uit de omringende valleien zich om op de markt hun groen geglazuurd of zwartgekleurd aardewerk, traditionele kleren, dekens of ander textiel en lederwaren komen verkopen. Ook gekleurde alebrijes, de kleine houten fabeldiertjes zijn overal te koop. Ze worden gewoonlijk op de pleinen en voor de kerken uitgestald en vinden gretig aftrek bij de toeristen. Oaxaca is een waar openluchtmuseum. De interessantste bezienswaardigheden zijn rond de zocalo in het oude centrum te vinden en werden door de Unesco opgenomen in de lijst van het Wereldpatrimonium.

De kathedraal bevindt zich aan de noordzijde van de zocalo, tussen de Avenida Hidalgo en de Avenida Independencia. Klimmend langs de Calle 5 de Mayo, botst u twee koloniale huizenblokken verder op enkele kleurige huisjes, tegenover het vroegere klooster van Santa Catalina, beter gekend als "Hotel Presidente". Omgevormd tot luxe-hotel, wisselde het verschillende keren van eigenaar en van naam, tot het drie jaar geleden aangekocht werd door de hotelketen Camino Real. Een duur etablissement : minimum 1400 pesos voor een nacht, maar prachtig. Wie zich hier geen kamer kan veroorloven, stelt zich misschien tevreden met een kopje koffie of thee en kan zich op die manier laten overweldigen door de charmes van dit 16de-eeuwse gebouw.

Tweede halte: de Iglesia de Santo Domingo, op een zonnig plein aan het uiteinde van de straat. Trefpunt voor de stadsbewoners en vooral voor de indianen. De dominicanen waren van bij het begin van de kolonisatie hun voornaamste medestanders. Een van de indiaanse venters zal u misschien een grote pan voorschotelen, gevuld met een dieprode substantie, waarvan gezegd wordt dat ze de meest uiteenlopende kwalen geneest: van migraine tot zwaarlijvigheid of zelfs impotentie. Voor 10 pesos is een zakje van dit wonderbaarlijke medicijn het uwe. Bij nader toezien blijkt deze calorieënbom niets anders te zijn dan geroosterde sprinkhanen, chapulines.. Die worden dikwijls verwerkt in gerechten uit de regionale keuken, samen met deegwaren en besprenkeld met een beetje citroen. De rode stipjes zien er niet verdacht uit: ze lijken op kleine snippers rode peper. De Santo Domingo zelf (1570-1600) heeft een indrukwekkende barokgevel en vormt samen met het aanpalende klooster het belangwekkendste architecturale ensemble van de stad. Hier bevindt zich het archeologisch museum (Museo Regional de Oaxaca) waar de prachtige schat uit Tombe 7 op Monte Alban wordt bewaard. Ook het interieur van de kerk is interessant. Zelfs zij die geen waardering kunnen opbrengen voor de barokke versieringen, de gepolychromeerde standbeelden en andere religieuze attributen, zullen toch onder de indruk zijn van de stamboom van Santo Domingo de Guzman, de stichter van de dominicanerorde (13de eeuw). De stamboom werd in de vorm van een druivelaar in reliëf aangebracht op het plafond. Na het verlaten van de kerk bereikt men langs de Calle Vigil een klein pleintje dat haast volledig schuilgaat onder stapels felgekleurde indiaanse tapijten, kleren en dekens. Hier bevindt zich het museum van Benito Juarez (Museo Casa de Juarez). Juarez was nooit de eigenaar van dit pand maar werkte hier als knecht in de boekbinderij van een zekere Salanueva. Salanueva ontfermde zich over het lot van de jonge Zapoteek die in Oaxaca arriveerde zonder een woord Spaans te kennen en betaalde voor zijn onderricht. Juarez zou dertig jaar later eerst gouverneur en vervolgens president van de Mexicaanse republiek worden (1861). Maak op de terugweg naar de zocalo een omweg langs de Templo Felipe Neri. De kerk werd gebouwd in de 17de eeuw, maar een gedeelte van het interieur werd later versierd in een Art Nouveaustijl die schril contrasteert met het onvervalste rococo-altaar. Even verderop ligt op een kleine heuvel de Basilica de la Soledad, amper zichtbaar vanop de Avenida Independencia.

Na het beklimmen van enkele trappen bereikt u een een pleintje waar venters hun gekleurde en gezoete waterijsjes aan de man proberen brengen. Weersta aan de verleiding, tenzij u een strip Immodium bij de hand hebt. De basiliek staat op een esplanade die "Plein der Dansen" wordt genoemd omdat ook hier tijdens de "Guelaguetza" gefeest wordt (zie verder). De eenvoud van het aanpalende stadhuis steekt fel af tegen de barokke kerkgevel. De kerk werd in de 17de eeuw gebouwd als eerbetoon aan de Virgen de la Soledad, patroonheilige van Oaxaca, die op deze plaats zou verschenen zijn. Het standbeeld van de Maagd, is duidelijk herkenbaar: ze draagt een zware gouden kroon, die met edelstenen en parels werd ingelegd en een zwart gewaad dat met bladgoud werd bekleed. Dit beeld is hier de voornaamste bezienswaardigeheid en past wonderwel in het weelderige interieur van de basiliek, dat qua pracht en praal zeker niet moet onderdoen voor dat van de Santo Domingokerk. Aan de ingang markeert een grote steen de plaats waar de Maagd destijds zou verschenen zijn. Het lokale bijgeloof wil dat de steen soms het geluid van ruisende golven voortbrengt. Ook wij legden ons oor te luisteren, maar tevergeefs. Wie weet, misschien hebt u meer geluk. Op hetzelfde plein, aan de overkant van de Soledad ligt de Academie voor Schone Kunsten van Oaxaca, gehuisvest in wat vroeger de San josékerk was.

Op de Avenido Morelos 503 bevindt zich het Museo Rufino Tamayo : een prachtig gebouw in koloniale stijl dat aan de stad werd geschonken door de kunstenaar Tomayo, een gevierd artiest in Oaxaca en Mexico. Het huis werd omgevormd tot een museum voor pre-Columbiaanse kunst en beschikt over een collectie van meer dan 1200 voorwerpen en juwelen. Dit museum is een echte schatkamer van de Olmeekse, Zapoteekse, Mixteekse, Azteekse, Tolteekse en Mayaculturen. Eenmaal terug op de Avenida Morelos betreedt u de uitgestrekte voetgangerszone voor de kathedraal en de Plaza de la Constitucion (de zocalo), het altijd levendige centrum van de stad. Onder de gaanderijen van de koloniale gebouwen nodigen de terrasjes van cafés en restaurants u uit om even te pauzeren. Indianen verkopen hier hun handelswaren en "chapulines". 's Avonds kan u ten volle te genieten van de vrolijke atmosfeer en de gezellige orkestjes die spelen in de kiosk op het midden van het plein : een souvenir uit de vorige eeuw. Het grote, bleekgroene gebouw is het Palacio de Gobierno (Paleis van de Gouverneur) waar vandaag de regering van de deelstaat zetelt. Binnen kan u de schitterende monumentale trap en mooie fresco's bewonderen. Aan de andere zijde trekt de kathedraal de aandacht. De mooie barokgevel is naar het westen gericht en werd versierd met reliëf die heiligen en bijbelse scènes uitbeelden. De kathedraal wordt geflankeerd door twee massieve torens, beide bekroond door een koepel met prachtige mozaïeken. Ook de pittoreske Mercado Benito Juarez, op de hoek van de Calle Magon en de Calle Las Casas, is erg gezellig. Dit is de grootste markt van de stad en toeristen zullen hier zeker hun gading vinden. Achteraan worden groenten, fruit, kruiden en vleeswaren verkocht, van kippen tot ingewanden of andere organen. Een sterke maag is vereist! Wie op zoek is naar artisanale producten kan zich wenden tot de verschillende coöperatieven die vooral in het oude stadscentrum te vinden zijn. Ook op de markt op de Calle 20 de Noviembre vindt u een grote keuze aan truien, poncho's, "huipiles" (indiaanse tunieken), aardewerk, juwelen en potten, aan zeer redelijke prijzen.