Trappistenabdijen in Vlaanderen

België en bier zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De grote brouwerijen verdringen de kleine ambachtelijke producenten steeds meer, maar deze maand nemen we je mee in het spoor van een van de meest nobele biertradities: de trappistenbieren gebrouwen in de cisterciënzerabdijen. Er bestaan er slechts zes ter wereld en ze bevinden zich allemaal in België: Orval, Chimay, Rochefort, Westvleteren, Westmalle en Achel. Deze trappistenroute volgen komt neer op een heuse ronde van Belgë ondernemen. Trappistenbier is bovendien een uitgelezen thema om enkele van de mooiste Belgische regio’s te bezoeken. De monniken vestigden zich altijd te midden van de natuur om er ver van de bedrijvige wereld van de stilte en sereniteit te genieten. Tijd voor een afwisselende wandeling boordevol aardse en spirituele geneugten.

In de 6de eeuw bepaalde de heilige Benedictus de regels van de westerse monachale traditie. Hij stelde een soort charter op dat de regels voorschreef voor zijn volgelingen de benedictijnen. Het evangelie, waarin medelijden, bescheidenheid en eenvoud centraal staan, is de basis van deze “leefregels”. In de loop van de eeuwen ontstonden duizenden kloosters die de leer van Benedictus volgden en ze vormden een machtig netwerk. De toekomstige heilige Bernardus verzette zich tegen deze macht die niet strookte met de oorspronkelijke regelgeving. De geestelijke was eerst monnik in de abdij van Cîteaux (1098) en stichtte in 1115 in de abdij van Clairveaux een nieuwe religieuze orde: de cisterciënzers. Bernardus en zijn volgelingen leden er een soberder leven. De nieuwe orde kende heel wat bijval en kreeg heel wat navolging in andere abdijen. Veel van deze kloosters bevonden zich op het huidige Belgische grondgebied (Villers-la-Ville, Orval, Koksijde). Maar de geschiedenis herhaalt zich en ook de “volgelingen” van Citeaux werden zo welvarend dat abt de Rancé in de 17de eeuw in zijn abdij van “La Grande Trappe” (Normandië) ingreep: hij voerde strenge regels in. Dit initiatief viel in goede aarde bij de geestelijken en de volgelingen van deze strenge regels, de trappisten, ontlenen de naam van hun orde aan “La Trappe”, de abdij waar alles begon…Voor de trappisten is het werk een volwaardig onderdeel van het leven in de gemeenschap en hun spiritueel engagement. Er werd eindelijk geleefd volgens de voorschriften van de stichter van de religieuze orde… De traditie van het brouwen van bier in abdijen is ouder en niet het voorrecht van de cisterciënzers. De oudste sporen van deze activiteit dateren uit 820 (Saint-Gall, Zwitserland) en tegen het einde van de middeleeuwen bezaten bijna alle abdijen een eigen brouwerij. Maar de sluiting van de abdijen en de verkoop van de bijbehorende domeinen in 1796 door de Franse revolutionairen, was de doodsteek voor deze eeuwenoude traditie. Nu gebruiken de trappisten productiemethodes die later ontwikkeld werden. Volg de gids!

Afspraak in het hart van “Bachten de Kupe”, een mooie vlakte tussen de Noordzee en de Ijzer die je kan verkennen over een toeristenroute. Te midden van dit vruchtbare landschap slingeren de rivieren door het sappige gras. De abdij Sint-Sixtus ligt vlakbij Westvleteren in de driehoek gevormd door Ieper, Veurne en Poperinge. Onderweg kan je de molen van “De Meester” bewonderen die uit 1764 dateert, maar oorspronkelijk in Gyverinckhove (Alveringem) stond. De constructie werd pas in 1973 opnieuw opgetrokken in Oostvleteren. In het centrum van het kleine Westvleteren staat een opmerkelijke hallenkerk met drie beuken (Sint-Martinuskerk), een constructie die typisch is voor deze regio. De abdij kan je niet bezoeken. Hier brouwen de monniken sinds 1839 bier, nadat Leopold I hen de toestemming gaf om een brouwerij in te richten in een klooster. Dit is het kleinste productiecentrum van trappistenbier waar zeer begeerde en zeldzame biersoorten worden gebrouwen. Je kan de productie enkel in de gezellige taverne aan de overkant van het klooster proeven en kopen. Sommige bars kopen soms een aantal flesjes om hun klanten de gelegenheid te geven het gerstenat te ontdekken. Hier produceren de monniken drie soorten bier: het sterkste bier, de Trappist 12, eindigde zelfs op de eerste plaats van een Amerikaanse rangschikking van ambachtelijk geproduceerde bieren. Naast de taverne ligt het claustrum dat nu een informatiecentrum is (De Vrede, tel. 057-40 18 84/0479 65 09 47, Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien. ) waar een zeer mooie permanente tentoonstelling over het de abdij (o.a. met interactieve schermen) kan bezoeken. Tijdens de ontdekking van de abdij moet je zeker een halte inlassen in de eigentijdse kapel van de abdij waarvan de soberheid naadloos aansluit bij de contemplatieve levenswijze van de cisterciënzers. Tip voor de kenners: in het claustrum is een soort “hotel” ingericht waar iedereen die op zoek is naar spiritualiteit en/of zich een tijdje wil terugtrekken uit de wereld kan logeren. Man, vrouw, jong en oud: kortom, iedereen is hier welkom.

In het dorpje Lo (ongeveer 10 km van Westvleteren), maakt men een kaas die prima bij het trappistenbier van Westvleteren past. Maar dit product is niet de enige reden om deze “Parel van de Westhoek” te bezoeken. Lo bezit immers tal van betoverende middeleeuwse gebouwen zoals het gewezen Stadhuis en belfort (1566) die in Vlaamse renaissancestijl werden opgetrokken (nu is dit gebouw een bijzonder hotel, zie praktische info). In de drie beuken van de Sint-Pieterkerk ontdek je mooie kunstwerken. Let hier ook op de mooie duiventil uit 1710 en de enige toegangspoort (de Westpoort) van het gebouw dat aan de tand des tijds weerstond. Hier staat ook een oude iep (gestut door stalen peilers) die ook de Caesarsboom wordt genoemd. Volgens de legende zou de Romeinse keizer zijn paard hebben vastgebonden aan deze boom tijdens zijn reis naar Engeland… Liefhebbers van wandelingen en kunst kunnen deelnemen aan een poëtisch parcours langs beeldhouwwerken over het “Noordoverpad”.

In het noorden van de provincie Antwerpen (aan de Belgisch-Nederlandse grens) nestelt de abdij der trappisten van Westmalle zich sinds 1794 in een charmant landschap. Het klooster werd gesticht door tien monniken die tijdens de Franse Revolutie werden verjaagd uit de “Abbaye de la Trappe” van Val-Sainte. Drie broeders bleven in het klooster wonen tijdens de bezetting van de Zuidelijke Nederlanden door Frankrijk tot Napoleon de trappistenkloosters in 1811 opeiste en sloot. Dit verbod was meteen de reden waarom het klooster zich pas na de Belgische onafhankelijkheid ontwikkelde. De monniken produceerden er sinds 1836 bier: aanvankelijk voor hun eigen consumptie (zodoende ontstond er een echt “abdijbier”) en in 1861 commercialiseerden de geestelijken hun productie. Je kan de abdij jammer genoeg niet bezoeken, maar veel wandelaars en fietsers trekken naar de omliggende velden en weiden om er een afgebakend pad te volgen. Rechtover de ingang van het gebouw ligt de hoofdweg waar je ook het “Café Trappisten” ligt. Dit etablissement is een trekpleister voor Nederlandse levensgenieters die de beroemde Dubbel en Tripel van Westmalle willen proeven.

Zoersel ligt ongeveer vier kilometer van Westmalle en is een aanrader voor iedereen die van een snuifje mysterie houdt. Het dorp ligt in een landschap van heide en vlakbij het Zoerselbos dat nu een historische en beschermde zone is. In dit bos staat het “Boshuisje” dat beroemd werd door de roman “De Loteling” van Hendrik Conscience. Naar verluidt leefden in dit gehuchtje zoveel heksen dat ze een kring konden vormen die groot genoeg was om rond de kerk te dansen… Volgens de legende is het “Zoerselhof”, waar destijds de monniken woonden, behekst. Er zou sinds de Franse Revolutie een spook rondwaren: de abt werd gevangen genomen en het klooster verkocht. Dat spook zou verantwoordelijk zijn voor een reeks tragische gebeurtenissen (een soort vloek), die de latere bewoners van het pand troffen. Triske, de echtgenote van een zekere Ket, werd bijvoorbeeld dood in het toilet gevonden… Later vermoorde een heer er zijn meid. Na zijn vrijspraak stierf hij onverwachts in de koets die hem van het gerechtshof naar huis bracht. Meneer Claessens moest er lijdzaam toezien hoe zijn zoon gek werd en stierf terwijl meneer Ravenstijn er aan kanker overleed…

Achel, in het noorden van de provincie Limburg, ligt ook aan de Nederlandse grens. Dit stadje kan trots terugblikken op honderd eeuwen geschiedenis: veel archeologische ontdekkingen bevestigen dat Achel 10.000 jaar geleden reeds bewoond was door rendierjagers! In de buurt van Achel werd een begraafplaats gevonden dat van het einde van het Bronzen tijdperk dateert en tumuli uit het Ijzeren tijdperk. Meerdere wandelpaden slingeren door deze rustige streek. Het “Pad van de Planeten” heeft bijvoorbeeld heel wat verrassingen in petto. Een ander weggetje laat je op een afstand van 7,5 km, de meest interessante plekjes van Achel ontdekken zoals “de vrijheidsboom” vlakbij de kiosk en de neogotische kathedraal. Op het kerkhof merk je de grafzuil van dr. Antoine Mathijsen op, hij was de eerste die gips gebruikte om gebroken beenderen te genezen. Een slingerende weg richting Noord-Achel, leidt naar de Sint-Benedictusabdij. Het klooster werd in 1846 gesticht en de monniken brouwen er bruin en blond bier. De productie van het gerstenat kwam pas van de grond in 1998 met de aanstelling van broeder Thomas als verantwoordelijke van de brouwerij. De geestelijke werkte voorheen reeds voor de brouwerijen van Westmalle, Westvleteren en Orval. Van ervaring gesproken! Nu kan je in de winkel de flesjes Achel kopen, maar sommige bieren (Achel 4, Achel 5 en Achel 6) kan je enkel ter plaatse proeven in de cafetaria van de Achelse Kluis.

Een vijftiental kilometer ten zuiden van Achel ligt Peer dat een must is voor liefhebbers van fruit! Het stadje telt talloze perenbomen en let er op het bijzondere stadhuis met een peervormig torentje en de torenspits met peer van de Sint-Trudokerk. In het gebedshuis ontdek je bovendien de “Onze-Lieve-Vrouw met de peer” (1480). Er prijkt zelfs een vergulde peer op de gemeentelijke pomp. Vreemd genoeg is de naam van de gemeente niet afgeleid van de vrucht, maar wel van “Perre” en “Parre” dat verwees naar een beschutte plaats waar het veilig was in een onveilige regio…

Zeg niet zomaar een trappist!

Verwar trappistenbier niet met abdijbier! Er worden nu veel bieren verkocht die niet in een abdij worden geproduceerd, maar die zich een “religieus” imago hebben aangemeten. Het “heilige”-marktsegment blijkt immers bijzonder winstgevend te zijn en de “speciaalbieren” worden steeds populairder. Toch bestaan er slechts zes bieren ter wereld die een authentiek “trappistlabel” mogen dragen (Westmalle, Westvleteren en Achel, maar ook Chimay, Orval en Rochefort). Om het “Authentic Trappist Product”-label (herkenbaar aan het zeshoekige logo) te mogen dragen, moeten deze bieren aan drie voorwaarden: gebrouwen worden in een trappistenabdij, onder toezicht van de monniken die het grootste deel van de opbrengst van de productie moeten besteden aan liefdadigheidswerken met een sociaal karakter. Onlangs eiste een Tsjechische brouwerij uit Zeliv, het recht op om zich de 7de abdij te mogen noemen waar trappistenbier werd geproduceerd. Maar François de Harenne, de woordvoerder van de “International Trappist Association ” en commercieel directeur van de abdij van Orval, wees de Tsjechische broeders op hun foutieve interpretatie van de benaming “Trappist”: “deze naam verwijst niet naar een soort bier, maar naar een zogenaamde ‘herkomstbenaming’: trappistenbier moet in een trappistenabdij worden gebrouwen, maar de Tsjechische geestelijken zijn premonstratenzer”…

Van graan tot bier…

De productie van trappistenbier verloopt volgens verschillende stappen: het pletten van de mout, het brouwen (samenvoegen van de vergruisde mout, andere niet-gekiemde graangewassen en water dat opgewarmd wordt tot op welbepaalde temperaturen), het filteren (om de wort te bekomen dat na het fermenteren bier wordt genoemd), het koken (van de wort en toevoeging van de hop), het klaren in de centrifugeermachine, het afkoelen, het gisten (wort met gist in speciale kuipen gedurende meerdere dagen), het bewaren in een kuip, het overtappen van het bier naar andere kuipen en een bijkomende gisting (bottelen van het bier met toevoeging van gist). Het bruisende vocht ontstaat na drie weken opnieuw fermenteren.

Westvleteren

•Hoe ernaartoe? Westvleteren ligt halverwege de baan van Veurne naar Ieper.

•Info Westvleteren en omgeving. Toerisme Vleteren, Kasteelstraat 39, 8640 Vleteren, tel.: 057-40 00 99 ( Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien. ).

•Abdij van Westvleteren (Saint Sixtus). www.sintsixtus.be

•Info Lo-Reninge. Bezoekerscentrum Lauka, Markt 17a, 8647 Lo-Reninge, tel.: 058-28 91 66 (www.lauka.be/ Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien. ). Dit is een van de mooiste toerismebureaus van België. Het kantoor is ondergebracht in een gewezen brouwerij. In de kelders kan je de sfeer van de wereldvermaarde koekjesfabriek Destrooper opsnuiven. In een handige brochure ontdek je de verblijfplaatsen, bezienswaardigheden en activiteiten van de regio.

•Overnachten. Naast het “De Vrede”-centrum in de abdij van Westvleteren (zie reportage), is het hotel-restaurant Stadhuis (Markt 1, 8647 Lo-Reninge, tel. 058 -28 80 16, www.stadhuis-lo.be/ Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien. ) een echte aanrader. Je verblijft er in het gewezen Stadhuis. Het gebouw werd in 1566 opgetrokken in typische Vlaamse renaissancestijl. Nu kan je hier in een gezellig en comfortabel hotel met sauna logeren.

Westmalle

•Hoe ernaartoe? Westmalle ligt ten noordoosten van Antwerpen, aan de Nederlandse grens (baan Antwerpen-Turnhout).

•Info over Westmalle en omgeving. Je vertoeft hier in de Antwerpse Kempen. Info: www.kempen.be. Er bestaan tal van brochures over de fietsroutes (bijvoorbeeld de “Trappistenroute”, 52 km), de verblijfplaatsen, de activiteiten en nog veel meer. Info: Toerisme Provincie Antwerpen, Koningin Elisabethlei 16, 2018 Antwerpen, tel.: 03-2406373 ( Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien. ). •Abdij van Westmalle. www.trappistwestmalle.be

•Verblijfplaatsen voor wie op zoek is naar rust. Er bestaat een circuit van 4-dagen rond het thema “abdijen” (Tongerlo, Postel en Averbode, met een overnachting in de Priorij van Corsendonk). Info: zie Toerisme Provincie Antwerpen hierboven.

•Info over Zoersel. Toerismebureau Zoersel: 03-3129410.

Achel

•Hoe ernaartoe? Achel ligt aan de Belgisch-Nederlandse grens (baan Hasselt-Eindhoven) ongeveer 13 km ten noorden van Peer (baan N748 Peer/Valkenswaard).

•Info over Achel en omgeving. Toerismebureau, Generaal Dempseylaan 1, 3930 Hamont-Achel, tel: 011-646070.

•Abdij van Achel. www.achelsekluis.org. Je kan de brouwerij niet bezoeken, maar in de herberg-cafetaria kan je de bieren van Achel proeven. Info: 011-80 07 69