Beeld u eens in: een turkooizen zee, een glinsterend zandstrand, een haast perfecte baai in de vorm van een schelp en een paar klippen die als wachters aan de horizon waken. Voeg er nog een stad aan toe die bruist van het leven en u krijgt een idee van wat San Sebastián, of Donostia, te bieden heeft. De Baskische stad ligt aan één van de mooiste baaien ter wereld, La Concha, of ‘De Schelp’, in de Cantabrische zee. Het centrum bulkt van de bars waar men eten tot een kunst verheven heeft en waar er wordt geklonken op de vriendschap en op het leven. Er zijn elegante boetieks, brede lanen en pittoreske straatjes, romantische gebouwen en avant-gardearchitectuur. Verleden, heden en toekomst lopen er in elkaar over. En alsof dat nog niet genoeg is, zijn er ook groene parken, een rivier, musea, vespa’s, baretten, surfers en verliefde koppeltjes. San Sebastian serveert u een fantastische cocktail: laat die vooral smaken!

In San Sebastián is de zee alomtegenwoordig. De stad geldt als een van de mooiste kuuroorden van Spanje, en heeft de tand des tijds in stijl doorstaan. Donostia koestert zijn tradities, maar is tegelijk hypermodern. De naam alleen al geeft het aparte karakter van deze plek aan: San Sebastián, in het Spaans, of Donostia, zoals de naam in het Euskera of het Baskisch klinkt. Op de Monte Urgull, een van de heuvels die over de stad uitkijken, wappert de nationale vlag van Euskal Herria of Baskenland. Jarenlang bereikten ons uit deze streek vooral onafhankelijkheidskreten – je vindt ze nog altijd op de muren van de stad terug. Hier koestert men dan ook zijn identiteit, die een en al kracht en karakter uitstraalt, en de gemeenschappelijke noemer vormt tussen de zeven provincies langs de grens tussen Frankrijk en Spanje. Met zijn ideale ligging aan de kust en als halte op weg naar Santiago de Compostella groeide San Sebastián in de middeleeuwen uit tot een strategische plek. Sancho de Wijze, koning van Navarra, vond de toegang tot de zee bijzonder interessant en schonk de stad in 1174 el fuero, een aantal privileges en eigen wetten. Rond die tijd kreeg Donostia ook stadswallen. De bevolking bestond op dat moment vooral uit vissers en zeelui die zich toelegden op de walvisjacht. Later zou ook het belang van de kabeljauwvangst en de intensieve maritieme handel toenemen. Het leven is hard in Donostia, en de geschiedenis doet de stad geen cadeaus: verschillende keren gaat ze in vlammen op. De laatste vernietigende brand dateert van 1813, wanneer de Brits-Portugese troepen de stad bevrijden van de Franse bezetting en dus van Napoleon. Alleen een paar huizen blijven overeind staan, waardoor de bewoners verplicht zijn om de stad van nul herop te bouwen. Op dat moment zal Donostia haar definitieve uitzicht krijgen, zoals dat vandaag nog altijd te bewonderen valt.

De gouden tijd van San Sebastián begint in 1845, met de komst van koningin Isabella II. Om te genezen van een huidaandoening, raadden de dokters haar aan om in zee te baden. In haar kielzog volgen een heleboel aristocraten en andere belangrijke persoonlijkheden: de stad wordt gemoderniseerd en groeit snel. Daardoor wordt de ruimte binnen de stadsmuren al gauw te klein, dus worden de wallen afgebroken en wordt de stad uitgebreid, tot de vorm die vandaag het stadscentrum vormt. Ook de moerassen rond San Sebastián worden drooggelegd om de stad nog meer te laten groeien. Tegen het einde van de 19e eeuw volgt dan een tweede uitbreidingsgolf, die de reputatie van San Sebastián als badplaats nog versterkt. Deze keer is het koningin María Cristina, weduwe van Alfonso XII, die zich in de stad vestigt. Zij laat het romantische Miramarpaleis bouwen, een complex in een unieke stijl die doet denken aan Engelse cottages. Intussen schieten casino’s, paleizen, theaters en luxueuze woningen als paddenstoelen uit de grond: zij zijn er voor de Europese intelligentsia die in groten getale naar de stad afzakt. In het begin van de 20e eeuw is San Sebastián op zijn hoogtepunt: ze vormt een echte belle-époquestad. Tijdens de Spaanse burgeroorlog (1936-1939) vergaat het Donostia echter heel wat minder goed. Later zorgt de sterke industrialisatie in de omgeving voor enkele urbanistische flaters, maar ze brengt wel economische welvaart met zich mee. Vandaag is de stad weer volledig opgebloeid: San Sebastián is een badplaats, maar ook een hypermoderne universiteitsstad, rijk aan cultuur en traditie, én een gerenommeerd gastronomisch centrum.

In San Sebastián is de zee nooit ver weg. Ze is overal in de stad te ruiken en manifesteert zich op allerlei manieren, telkens anders. Soms is ze een beetje snob, als decor van de meest mondaine badplaats van Spanje. Dan weer is ze volks en toegankelijk, op de drie grote stranden (Ondarreta, La Concha en La Zurriola) waar vooral families met kinderen graag komen. Ze is ook bron van voedsel, met de vissershaven vol gekleurde bootjes. En echt subliem is ze in de schelpvormige baai, La Concha. Midden in die baai ligt het eiland Santa Clara, als een parel in een schelp (te bezoeken met de boot, en zeker de moeite waard in het zomerseizoen, al was het maar voor het grote terras). Aan beide uiteinden van de baai zorgen heuvels voor afscherming, waardoor het water erg rustig is. Van daaruit hebt u trouwens een bijzonder mooi uitzicht op het geheel. Hoog boven de oude stad en de haven torent de Monte Urgull, met op de top het 30 meter hoge Sagrado Corazón-standbeeld. Lager op de helling kronkelen beschaduwde straatjes tussen middeleeuwse ruïnes en oorlogsmonumenten: dit is het domein van de (dapperste) joggers. Ook het indrukwekkende La Mota-kasteel bevindt zich hier. Aan de andere kant van de baai wacht de Monte Igueldo, met een prachtig uitzicht over de zee, de stad en de bergen. Een kabeltreintje brengt u naar de top, waar zich ook een oud pretpark uit 1912 bevindt. Buiten de baai, aan de andere kant van de Urumearivier en met zicht op het strand van La Zurriola, vormt de beboste Monte Ulía nog een andere mogelijkheid om rustig wat te wandelen. Het is van hieruit dat men vroeger de horizon observeerde om walvissen te lokaliseren, waarna de vissers op zee gewaarschuwd werden door een groot vuur. Van de Monte Igueldo loopt via de Monte Urgull een mooie wandelroute naar de voet van de Monte Ulía. Op die manier doorkruist u de hele stad en komt u vanzelf langs allerlei interessante plekjes.

Niet te missen is de Peine del Viento (De kam van de wind), een kunstwerk in de branding aan de voet van de Monte Igueldo, van de hand van beeldhouwer Eduardo Chillida en architect Luis Peña Ganchegui, beiden afkomstig uit de streek. Vervolgens wandelt u over de favoriete route van de Donostiarrak, de inwoners van de stad: de Paseo de La Concha, de promenade waarvan de balustrade is versierd met bloemenpatronen. Die balustrade is trouwens één van de symbolen van de stad: ze werd in het begin van de 20e eeuw ontworpen door Juan Rafael Alday, en is terug te vinden op allerlei posters, in juwelen en souvenirs. Daarna gaat het verder naar het idyllische Miramarpaleis, hofresidentie van koningin María Cristina, met zijn typische Britse stijl. Om helemaal tot rust te komen, kunt u binnenspringen in het gerenommeerde thalassotherapiecentrum La Perla (Paseo de La Concha, tel.: 943 45 88 56, website: www.la-perla.com). Wat verderop bevindt zich de haven, waar vissersboten en plezierjachten broederlijk naast elkaar liggen. Daar is het Museo Naval best een bezoekje waard: u leert er alles over de rijke maritieme geschiedenis van de Basken, en de evolutie van vis- en navigatietechnieken. Vlak ernaast ligt het Aquarium. De route brengt u vervolgens rond de Monte Urgull via de Paseo Nuevo. Op dit schiereiland vergeet u al snel de aanwezigheid van de stad: hier domineert de oceaan. Een eindje verder zal u het opvallende beeldhouwwerk van Jorge Oteiza zien, Construcción Vacía (Lege Constructie): twee kubussen tussen de natte rotsen aan de monding van de rivier. Het past in elk geval perfect in de contemplatieve sfeer die dit stuk van de wandeling oproept. Het Congrespaleis Kursaal van zijn kant is het symbool van de moderne architectuur en het nieuwe culturele leven in de stad. Het werd ontworpen door architect Rafael Moneo. Binnen vindt u een hippe bar en een cafetaria, maar vooral: het gastronomische restaurant van driesterrenkok Martin Berasategui (tel.: 943 003 162, website: www.restaurantekursaal.com). De wandeling loopt verder door de wijk Gros, in volle expansie, en langs het strand van La Zurriola. Aangezien La Zurriola buiten de beschermende baai ligt, zijn de golven er bijna altijd vrij hoog. Niet voor niets staat deze plek dan ook bekend als surfersparadijs.

In tegenstelling tot vele andere badplaatsen valt er in Donostia altijd wel iets te beleven. Dankzij de universitaire, toeristische en commerciële activiteiten is het een bruisende stad. Een feestelijke stad ook, voor alle generaties. Om de stad te verkennen wandelt u best eerst door de wirwar van steegjes in het oude stadsgedeelte. Alles ligt er dichtbij elkaar. Voorbijgangers, inwoners en toeristen kuieren tussen de vele winkeltjes - de traditionele zaken liggen er vredig naast trendy ketens. Maar een tripje naar San Sebastian is pas volledig na een bezoek aan de bars met pintxos, de Baskische, meer uitgebreide tegenhanger van de Spaanse tapas. In de bars staan de togen barstensvol met culinaire kunstwerkjes, waarin vooral vis en zeevruchten verwerkt worden. Maak vooral niet de typische beginnersfout door de eerste de beste bar in te duiken, u te laten verleiden door de heerlijke geur en u direct op de pintxos te storten. Als u de lokale gebruiken wil volgen, onderneemt u een soort bedevaart, van bar tot bar. Naar goede txikiteo-traditie komt men aan het begin van de avond na het werk samen om een txikitos- of wijntjesroute te doen. U komt mensen van alle leeftijden en sociale klassen tegen: inwoners en toeristen drinken zij aan zij, overstemd door vrolijk geroezemoes. Wat adresjes betreft, raden we u aan om gewoon op het publiek af te gaan, vooral op de lokale inwoners dan. Een vaste waarde blijft Aralar, bekend voor de verse lever à la plancha (Puerto 10, tel.: 943 42 63 78). Noteer ook dat de wijk Gros sterk opkomt op het vlak van pintxosbars - de stijl is er wat hipper en een tikje afgeborsteld. Een bezoek aan de oude stad moet natuurlijk ook langs de Plaza de la Constitución gaan, het hart van de stad. Op dit plein worden de meeste festiviteiten van de stad georganiseerd. De vrolijke, kleurrijke gevels verraden dat dit ooit een arena was. Vandaag is het een heel andere soort ‘arena’: één vol terrasjes… zalig om even uit te rusten, mensen te bekijken en bekeken te worden. In het oude centrum staan verschillende kerken, zoals de San Vicente, de oudste kerk van de stad. Ze werd gebouwd aan het begin van de 16e eeuw in een sobere gotische stijl. Pal tegenover de kerk – en lijnrecht er tegenover qua stijl – staat de basiliek van Santa Maria. Die werd opgetrokken op oude Romeinse ruïnes en heeft een opvallende barokke gevel.

Romantiek verzekerd, natuurlijk, in een stad aan zee... Wat is er romantischer dan met z’n tweetjes langs de kust te wandelen, de blik gericht op de horizon? Maar romantiek vind je in deze serene en elegante stad ook elders. Bijvoorbeeld in het modernistische gedeelte van de stad, dat dateert uit de tweede helft van de 19e eeuw. In tegenstelling tot de nauwe, donkere steegjes van de oude stad àdemt deze wijk, die bekend staat als de barrio romantico. Op de brede verkeersaders met bomen heerst vooral orde. De lanen liggen loodrecht op elkaar, duidelijk beïnvloed door het Franse neoclassicisme. De buurt werd recent gerenoveerd en is nu voetgangersvriendelijk. De mooie, brede lanen zijn ideaal om te flaneren. De wandeling start op de Alameda, de boulevard die de grens vormt tussen de oude en de nieuwe stad. Op deze laan vol populieren zitten inwoners vaak op de bankjes te praten, in de schaduw van de bomen. Een ideaal plekje dus om even op adem te komen en de sfeer van het lokale leven op te snuiven.

Vergeet ook niet om af en toe omhoog te kijken (hoewel de winkels alle aandacht opslorpen!), want de gerestaureerde gevels zijn erg fraai en bevatten veel modernistische details, zoals gekleurde tegels. Het samenspel van houten vensternissen, frontons en kariatiden is indrukwekkend. Loop zeker ook even langs de Plaza de Gipuzkoa, een idyllische oase van water en groen. Het plein staat vol yuccas en palmbomen en wordt omringd door indrukwekkende booggewelven. Aan de rand ligt het paleis van de Diputación (Regionale Raad), een neoklassiek werk van de architect Goikoa. Het stadhuis, oorspronkelijk geconcipieerd als casino, kijkt uit op de zee en de tamarindes van de Alderdi Ader tuin, en wordt algemeen beschouwd als één van de mooiste gebouwen van Spanje. Langs de oevers van de rivier liggen het weelderige Victoria Eugenia-theater en het illustere Maria Cristina-hotel, waar veel beroemdheden overnachtten, van Mata Hari tot John Malkovitch...

Eén brug moet u zeker gaan bekijken: de Maria Cristina brug. Die bevindt zich vlakbij de Plaza de Bilbao, waar de vele ronde vormen radicaal breken met de rechtlijnigheid van de omringende straten. Hier steekt de kathedraal Buen Pastor boven de stad uit. Ze werd in de 19e eeuw in neogotische stijl opgetrokken en is schitterend ingericht. De oevers van de Urumea bieden ook erg mooie, dromerige plekjes. Parallel met de rivier loopt de Primstraat met elegante gevels en imposante portalen. Daar kunt u een stop inlassen bij La Casa del Café, een mooie, chique zaak voor een verkwikkende koffie - u proeft er de beste soorten (San Martzial, 19). Maar echt het meest romantisch is de buurt aan de voet van de Monte Igueldo, aan het einde van het Ondarretastrand. Aan de boulevard Infanta Beatriz, waar de rust enkel verstoord wordt door het zingen van de vogels, staan buitengewone belle-époquewoningen met schitterende tuinen. Heel opvallend is een landhuis in Baskische stijl met oosterse invloeden, en ook de villa Saudade met azulejos. In de omringende straten mis je meteen die ouderwetse sfeer. Die zijn ten prooi gevallen aan de recente verstedelijking...

• Klinken met txakoli Een tocht langs de pintxosbars is niet compleet als u niet geproefd hebt van de txakoli (spreek uit ‘tchakoli’). Deze lichte, parelende witte wijn wordt verbouwd aan de kust van Guipúzcoa, de provincie waarvan San Sebastian/Donostia de hoofdstad is. Het serveren vergt vakmanschap, de wijn wordt namelijk in één vlotte armbeweging van erg hoog geschonken (goed mikken is dus de boodschap!).

• Een feest voor de smaakpapillen Liefhebbers van lekker eten hadden het wellicht al door: dit is het paradijs! De streekgerechten zijn een festijn, met allemaal lekkers uit de zee, zoals kabeljauw, txangurro (spinkrab gevuld met zijn eigen vlees) of jonge paling geserveerd in een ovenschotel met look en pepers. En er gaat natuurlijk niets boven de gegrilde sardientjes in de haven! U kan ook een bezoek brengen aan de markt San Martin (modern, maar met traditionele Baskische producten). San Sebastián, epicentrum van de Baskische gastronomie, is de stad met de meeste Michelinsterren per vierkante kilometer. Een van die eettempels is het restaurant van Martin Berasategui (het meest bekende, samen met dat van Arzak, dat in het centrum ligt). Hij had de geniale ingeving om ietwat verwaarloosde producten te verwerken tot heel aparte smaaksensaties In Lasarte, à 7 km au sud de San Sebastián.

Tel.: 943 36 64 71 of 943 36 15 99

Web: www.martinberasategui.com

• De ciderroute Het kan niet genoeg gezegd worden: Baskenland is een fantastische plek voor lekkerbekken. Erg typisch is ook een trip langs de ciderfabrikanten, vooral tijdens het seizoen van januari tot april. Het is een echte bedevaart (traditioneel txotx of ‘takje’ genoemd, naar het stukje hout dat gebruikt wordt om het vat dicht te maken), die inwoners en toeristen langs traditionele boerderijen brengt. Die bevinden zich vooral in de regio Guipuzcoa (rond Hernani, op een paar kilometer ten zuiden van San Sebastián). U kunt er cider proeven die recht uit de kupelas, de vaten, komt. De Baskische cider is sterker en zuurder dan die uit Normandië, daarom wordt er vaak iets gegeten bij de degustatie. Sommige ciderfabrikanten bieden bij het proeven traditionele recepten aan, zoals omelet met kabeljauw. In Astigarraga vindt u ciderfabrikanten die het hele jaar open zijn (bijvoorbeeld Rezola).

• Cultuur boven Cultuur en feesten zijn als een tweede natuur voor deze bruisende stad. Zowel verleden, heden als toekomst komen hier uitgebreid aan bod, in al hun culturele aspecten. Wie zich even wil onderdompelen in de geschiedenis van de stad, moet in het Museum San Telmo zijn. Het museum bevindt zich in een opmerkelijk oud klooster van de Dominicanen. De inrichting werd onlangs nog vernieuwd: er worden nu allerlei volkse kunstobjecten tentoongesteld, zoals aardewerk. De oude kerk werd ingericht door de Catalaanse artiest José Maria Sert. Er hangen indrukwekkende doeken van Rubens en El Greco, maar ook van enkele Baskische kunstenaars (Pza. Zuloaga 1, in de Oude Stad. Tel: 943 48 15 80 / www.santelmomuseoa.com – ‘s maandags gesloten).

Als u helemaal in de ban bent van de Peine del viento (De kam van de wind), een werk van Chillida (zie ook ‘De alomtegenwoordige zee’), dan mag u zeker het aan hem gewijde museum niet missen. De wereldberoemde kunstenaar (1924-2002) is immers afkomstig van deze stad. In het park van zijn laatste woning staan zijn spectaculaire sculpturen in ruwe materialen opgesteld. In het huis zelf kan u de meer bescheiden werken bewonderen, naast tekeningen en schetsen van zijn hand (Musée Chillida Leku – Caserio Zabalaga, B. Jauregi 66, 20120 Hernani – op enkele kilometers van San Sebastiàn – u geraakt er via de GI-2132 of met de bus. Tel.: 943 33 60 06/ www.museochillidaleku.com – gesloten op dinsdag).

Vooruitstrevende geesten op zoek naar nieuwe inzichten moeten zeker het fascinerende wetenschapsmuseum Kutxaespacio bezoeken (hooggelegen in het Miramòn, het technologische park van de stad). Aanraken is hier verplicht: alles is immers interactief! Dit museum prikkelt de nieuwsgierigheid en brengt u van alles bij, of het nu gaat over de baan van de sterren of over hoogtechnologische ontwikkelingen (Paseo Mikeletegi 43 - bus 28. Tel.: 943 01 24 78/ www.miramon.org – gesloten op maandag). Deze stad weet ook alles van feestvieren! Zo mag u zeker de Tamborrada niet missen, een défilé van kleurrijke trommelaars die de patroonheilige van de stad vieren [de nacht van 19/01 en 20/01]. In een ander genre veroverde het Internationale Filmfestival zich een plaatsje onder de zon (elk jaar in september) en in oktober volgt de Week van de fantastische film en de griezelfilm. Een festijn voor de liefhebbers van het genre! Ook jazzfans komen aan hun trekken tijdens het bekende Jazzfestival, dat plaatsvindt in de tweede helft van juli.

PRAKTISCHE INFO

• Onderdak. Wie in belle-époquestijl wil slapen moet in het Hotel de Londres e Inglatera zijn, een authentiek paleis op de Paseo de la Concha, met zicht op zee. Tel: 943 44 07 70 ( Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien. ). In een andere prijsklasse is er Pension Itxasoa (San Juan Kalea, 14. Tel: 943 42 01 32), een familiepension in het centrum van de oude stad waar een gezellige sfeer heerst.

• Toeristische dienst. In België: Spaanse dienst voor toerisme, Koningstraat 97, 1000 Brussel. Tel: 02 280 19 26/29. Ter plaatse: Reina Regente, 3 ~ 20003 Donostia - San Sebastián. Tel: 943 48 11 66 ( Dit e-mailadres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien. / www.sansebastianturismo.com). Vraag naar het stadsgidsje, een brochure met historische achtergrondinformatie en verschillende thematische wandelingen. Voor € 10 per persoon huurt u een audiogids, verkrijgbaar bij de toeristische dienst, maar ook in verschillende hotels in de stad. Een onderhoudende manier om de verhalen achter de gevels te ontdekken.

• Tips. Het gratis zakmagazine ‘donostiaisia’ biedt praktische info over wat er op de culturele agenda staat, maar ook over restaurants, pintxosbars en evenementen (in het Spaans weliswaar). Het blad is verkrijgbaar bij de toeristische dienst.