Naam:
Email:
Artikels


MEXICO: Het schiereiland Yucatan
PDF Afdrukken E-mailadres

De Maya’s

In de pre-Spaanse periode was de "Mundo Maya" veel uitgestrekter dan het gebied waar vandaag hun afstammelingen leven. Het Mayarijk omvatte het schiereiland Yucatan, maar ook de huidige staat Tabasco, het oostelijke deel van Chiapas, Guatemala, Belize, West-Honduras en EI Salvador. Het geheel bestond uit drie verschillende geografische zones: het zuiden met kust- en berggebieden, het centrum met de grootste oppervlakte, bestaande uit regenwoud, en het noorden, bijna volledig overeenstemmend met het schiereiland Yucatan, dat zich uitstrekt over een kalksteenvlakte die zelden meer dan 200 meter hoogte bereikt. In deze heuvels ontstonden Uxmal en de andere steden op de Puucroute, op het grondgebied van de huidige staat Yucatan. Hier verzamelt het water zich in ondergrondse reservoirs, "cenotes". Bij gebrek aan rivieren waren deze cenotes van onschatbare waarde. Zij werden dan ook het voorwerp van een cultus waarbij mensen werden geofferd. De "Mundo Maya" bestond uit verschillende ethniën die niet zozeer dezelfde taal spraken maar wel een fysieke gelijkenis en vooral tal van culturele overeenkomsten vertoonden. Guatemala was de bakermat van de Mayabeschaving. Die werd door opeenvolgende migraties opgesplitst in verschillende groepen die elk invloeden van andere culturen zouden ondergaan. Vooral door toedoen van de Olmeken, wier beschaving aan de grondslag lag van de latere beschavingen van Midden-Amerika, onderging de Mayacultuur diepgaande wijzigingen qua architectuur, schrift en numeriek stelsel. Onder hun invloed onststond een eenvoudige kalender die aan de basis lag van de befaamde Mayakalender (1 zonnejaar = 365 dagen). Ofschoon het hiëroglyfenschrift van de Maya's verre van volledig is ontcijferd, beschikken wetenschappers over voldoende gegevens om een bepaalde chronologie samen te stellen die hun geschiedenis opdeelt in een pre-klassieke, klassieke en post-klassieke periode, die elk op hun beurt diverse onderverdelingen kennen.

DE PRE-KLASSIEKE PERIODE

• Oud pre-klassieke periode (1500 v. Chr.): embryonale beschavingssporen die wijzen op een jagers-verzamelaarsmaatschappij.

• Recent pre-klassieke periode (500 v.Chr - 325 na Chr.): de "formatieve periode". Een eigen Mayacultuur begint zich af te tekenen. Karakteristieken van deze kunst: menselijke figuren met zeer uitgesproken gelaatstrekken (het ‘Mayaprofiel’: een lange scherpe neus in het verlengde van het voorhoofd). De eerste decoratieve elementen duiken op in de bouwkunst.

DE KLASSIEKE PERIODE (325-975 na Chr.)

Wordt gewoonlijk onderverdeeld in oudklassiek, vol-klassiek en de periode van verval. Elk van deze tijdsspannes stemt overeen met bepaalde culturele evoluties: nieuwe bouwkundige verwezenlijkingen en gedateerde historische gebeurtenissen voor de eerste periode; hoogtepunt van astronomische, wiskundige en architecturale verwezenlijkingen voor de tweede; cultureel verval en de leegloop van de steden voor de derde.

DE POST-KLASSIEKE PERIODE

• De Mexicaanse periode (975-1200): ook wel Maya- Tolteekse periode genoemd vermits op dat ogenblik de Tolteken, afkomstig uit het Centrale hoogplateau, zich mengden onder de Maya's en hun invloed op deze beschaving doorsijpelde. Voor het eerst worden afbeeldingen van de bekende "Gevederde Slang" als decoratief element gebruikt in de bouwkunst (Quetzalcoatl, door de Maya's Kulkucan genoemd). Ook Chac Mool, de mythische strijder, duikt op. De vermenging van culturen is duidelijk zichtbaar in Chichen Itza, een van de meest gerenommeerde sites in Yucatan.

• De periode van Mexicaanse integratie of post-klassieke periode (1200-1540): deze 340 jaar werden gemarkeerd door een reeks interne conflicten die resulteerden in cultureel verval maar een commerciële en militaire bloei met zich meebrachten. Het Spaanse tijdperk zou pas in 1517 aan breken, met de verkenning van de Golf van Mexico door Francisco Hernandez de Cordoba. De verovering liet nog op zich wachten maar in 1697 werd het laatste Mayabolwerk onderworpen door de Spaanse troepen.

DE MAYASTEDEN

Vanaf het begin van de Klassieke periode (4de eeuw) zorgden de diversiteit van de teelten, de landbouwkundige vooruitgang en de vernuftige irrigatietechnieken voor een economische groei, met een enorme bevolkingstoename als gevolg. De eerste grote steden en religieuze centra werden opgericht en geleidelijk aan begon zich een sociale hiërarchie af te tekenen. De elite bewoonde de centra: in de eerste plaats de bestuurders, maar ook de priesters en de sjamanen, handelaars, soldaten, architecten, sterrenkundigen, ambachtslui en dienaars van de bestuurders. Ook de schrijvers leefden in de stedelijke centra. Zij waren verantwoordelijk voor het opstellen van de "codices": geïllustreerde vouwboeken waarin kronieken en genealogieën werden vastgelegd. De Spanjaarden hebben de meeste van deze geschriften vernietigd in hun religieuze ijver. De Popol Vuh, het "Boek van de Raad" werd echter in het Latijn overgeschreven en bleef op die manier bewaard. De tekst is nog steeds van bijzonder belang voor wie de geschiedenis van de Maya's bestudeert. Het Mayaschrift was bovendien het meest geavanceerde dat in Midden-Amerika werd ontwikkeld. De rest van de bevolking - jagers, vissers, boeren en slaven - leefde buiten de steden. Maar de toenemende interne conflicten en de latere kolonisatie zouden uiteindelijk verantwoordelijk zijn voor de totale ineenstorting van deze sociale organisatie, wat tot uiting kwam in het geleidelijke verval van de steden.

DE RELIGIE

Het belang dat de Maya's hechtten aan hun godsdienst en religieuze rituelen blijkt duidelijk uit de vooraanstaande positie die hun priesters op sociaal en politiek vlak bekleedden. Zij stonden in voor de organisatie van de ceremonies. De natuurelementen, de hemellichamen of de dood: alles wat bewondering of vrees inboezemde, kreeg bij de Maya's een goddelijke status. Vooral Chac, god van de regen en de donder speelde een belangrijke rol in het Mayapantheon. Na de komst van de Tolteken werd zijn positie bedreigd door Quetzalcoatl of Kulkucan, de Gevederde Slang. De godheden namen beurtelings een menselijke of dierlijke vorm aan waarbij de slang de regen vertegenwoordigde, de jaguar en de ara voor de zon stonden en de uil voor de dood.

DE MAYA’S VANDAAG

Vandaag leven er nog zo'n 9 miljoen Maya's in Mexico, Guatemala, Belize en Honduras. Ze spreken verschillende talen die echter eenzelfde linguïstische oorsprong delen. Ook fysiek zijn er gelijkenissen. Hoewel voor het merendeel katholiek, houden ze vast aan de verering van bepaalde natuurkrachten en zijn oude cultussen door de eeuwen heen bewaard gebleven. Hun sociale organisatie is gebaseerd op het gemeenschapsleven met een strikte taakverdeling. In Mexico bevinden de Maya's zich net als de andere indiaanse volkeren onderaan de sociale ladder, een gemarginaliseerde minderheid die het slachtoffer is van racisme. Ze krijgen enkel minderwaadige taken toebedeeld en ze worden angstvallig geweerd uit het stedelijke leven.

QUINTANA ROO: De «corridor» Cancun-Tulum

De reizigers die naar het zuiden van de langwerpige deelstaat Quintana Roo afzakken, zijn weinig talrijk. Vooral de "corridor" Cancun-Tulum is de toeristische trekpleister van Quintana Roo, dat zich uitstrekt langs de rand van de azuurblauwe zee. Enkel de ruïnes van Coba, 50 km landinwaarts slagen erin bezoekers weg te lokken van de paradijselijke stranden. Helaas wordt de 130 km-lange kustlijn langzaam maar zeker aangevreten door bouwwerken en toenemende urbanisatie. Het echte Quintana Roo ligt meer in het zuiden of dieper in het binnenland. Meer dan elders in Mexico lijkt het alsof deze streek op een of andere manier wars is gebleven van elke moderne ontwikkeling. Hoewel die bewering ongeloofwaardig zal klinken in de oren van wie in Cancun arriveert.

CANCUN is allesbehalve authentiek: de hele stad is in de ban van het massatoerisme. Beton boort er de stranden af, winkelcentra, restaurants, bars en Planet Hollywood- of Hard-Rock cafe's dringen zich overal op aan de rand van de Caribische zee of in de lagune. Zonder de golfterreinen te vergeten natuurlijk. Neergepoot temidden van wat ooit een mangrovebos was, groeide Cancun in de jaren 70 uit tot "Cancun Beach". De regering die, hongerend naar vreemde deviezen, een nieuwe badplaats wilde bouwen, had haar oog laten vallen op de zandbank voor het vissersdorpje Puerto Juarez, die de vorm had van een zeven. Daar moest het Mexicaanse Miami Beach verrijzen. Een leger arbeiders werd eropuit gestuurd om de jungle weg te hakken, de mangrovebossen uit te rukken, de muggen te verdelgen en de bruggen te bouwen die de "7" van Cancun met het vasteland moesten verbinden. In 1972 werd het eerste hotel gebouwd: een onmiddellijk succes. Al snel bleek dat de vastgoedpromotoren niet alleen juist hadden gegokt maar zelfs het grote lot hadden gewonnen. De toeristen stroomden toe. Cancun draaide mee op de mallemolen van een hectische speculatie. En de naburige eilanden, vooral Cozumel, gingen dezelfde weg op. Jaarlijks strijken meer dan 2 miljoen strandfanaten en watersporters neer op de stranden van Cancun die ontdekkings reiziger John Lloyd Stephens ooit om schreef als een door muggen geplaagde duinenrij. Cancun Beach, of de "zona hotellera", 1 een veel realistischer benaming, beschikt effectief over twee troeven: prachtige stranden en verleidelijk, kristalhelder kustwater. Maar het is onmogelijk om vanuit de stad zelf de zee nog te zien, want tal van hotels belemmeren het uitzicht. Als u houdt van rustige baaitjes of op zoek bent naar overblijfselen van de Mayacultuur, vergeet dan Cancun. Zelfs de archeologische site van EI Rey, klein en teleurstellend, is niet echt een bezoek waard. Het centrum van de stad heeft evenmin veel te bieden, is zelfs uitgesproken lelijk. Wie wil watersporten, is hier echter wel aan het juiste adres. Windsurfen, duiken, snorkelen, jetski of parasailing behoren tot de mogelijkheden. Anderen geven de voorkeur aan een tennis- of golfpartijtje onder de tropenzon. In de stad zorgen discotheken en bars waar allerhande exotische cocktails worden geserveerd, voor avondvertier.

PLAYA DEL CARMEN kende een tragere opgang. Dit voormalige vissersdorp heeft dan ook iets meer van zijn charme bewaard. Op gelijke afstand van Cancun en Tulum is dit de badplaats waar iets minder gefortuneerde toeristen heentrekken. De betere hotels werden gebouwd aan de rand van het strand en in de straten die erop uitkomen. De belangrijkste winkelstraat loopt achter een huizenblok paralIel aan het strand. De rest van het stadje is uitgegroeid tot het domein van de toeristen: niet echt mooi maar wel sympathiek en geanimeerd. Rugzakreizigers treffen elkaar in de Avenida Quinta, tussen de "zocalo" (het centrale marktplein), de aanlegsteiger voor de ferries en de Calle 8. 's Avonds zinderen de terrasjes er op de tonen van een mariachi-orkestje of weerklinkt er hippiemuziek. De prijzen worden hier in Amerikaanse dollars uitgedrukt en zo goed als iedereen spreekt Engels: 70 procent van de toeristen is dan ook afkomstig uit de Verenigde Staten. De rijkeren logeren iets verderop, in PLAYACAR, de 4- of -5 sterrenversie van Playa del Carmen. Zo heeft elke badplaats op de route Cancun-Tulum zijn eigen kenmerken. Cancun is een tweede Miami Beach, naar Playacar komt men voor de kalmte. De resorts liggen er verspreid over een groot bewaakt domein, aan een prachtig strand, omringd door een weelderige vegetatie die elk gevoel van drukte tenietdoet.

PUERTO VENTURAS, meer naar het zuiden, is een recent aangelegde luxueuze jachthaven. Een nog exclusiever oord dan Playacar. De plaats bij uitstek voor wie de jongste trends inzake jachts wil ontdekken. Natuurliefhebbers zullen echter AKUMAL verkiezen. In de baai werden enkele private villa's en andere bouwsels neergezet waar kamers of appartementen verhuurd worden. Verder staan er enkele hotels en strandhutjes ("cabana's") ter beschikking van de reiziger. Akumal is tevens een ecologisch centrum dat de opdracht heeft om de mariene flora en fauna te beschermen. Elke zomer kruipen hier tientallen zeeschildpadden aan land om hun eieren op het strand te begraven. Als gevolg van de oververzadiging van Cancun is het uitzicht van de Caribische kust van Mexico grondig veranderd. Op enkele jaren tijd rezen badplaatsen als Playacar of Puerto Venturas als paddestoelen uit de grond en ook de laguna's van XCARET en XEL-HA zijn echte pretparken geworden. Wie graag snorkelt maar drukte en geldklopperij wil vermijden, kan naar YAL-KU, op het noordelijke uiteinde van de baai Akumal. Van alle plaatsen die de snel verouderende gidsen vermelden, lijkt XCACEL de enige die nog niet is aangetast door het moderne toerisme. Het strandje in de kleine baai is heerlijk. Zowat overal onderweg nodigen panelen u uit om de lokale cenote te bezoeken, op 300 meter van het strand, in de jungle. Te bekijken vóór 17u00, vanwege de muggen! Enkele kilometers verder ligt TULUM, interessant vanwege zijn Mayasite.



Laatst aangepast op woensdag, 07 april 2010 11:56