In vergelijking met de andere steden van Umbrië is Perugia een grote stad. Voor je het hart van de stad bereikt, moet je door een geïndustrialiseerde voorstad met o.a. het voetbalstadion dat een grote plaats inneemt in het stadsweefsel en in het hart van de bewoners. Het historische hart van Perugia (zoals dat van Assisi, Gubbio, Spoleto en vele andere) nestelt zich op een heuvel waar je je beter niet met de wagen waagt. Aan de voet van het oude stadscentrum, dat je met de roltrap bereikt, bevinden zich grote parkeerterreinen. De overheid bedacht deze oplossing om het autoverkeer (en beschadiging van het erfgoed) in het oude stadscentrum in te dijken zonder de toeristen af te schrikken met lange lanen en veel trappen. De roltrap is dus bijzonder handig en zit mooi gecamoufleerd tussen de huizen en straatjes die op verschillende niveaus werden gebouwd. Perugia werd door de Umbriërs gesticht en vervolgens bezet door de Etrusken en Romeinen. In de 11de eeuw werd het een vrijstad en toen werden schitterende gebouwen opgetrokken. De heren van de stad moesten echter onderspit delven voor de pauselijke macht. Met uitzondering van een kort napoleontisch intermezzo blijft de stad tot de eenwording van Italië in pauselijke handen. Deze woelige geschiedenis drukte natuurlijk een stempel op Perugia dat op een hoogte van 500 meter ligt. Staaltjes van Etruskische architectuur vormen het oudste stadsdeel dat zich verbergt achter een omwalling die zich gelijktijdig met de stad uitbreidde. Absolute blikvangers zijn de talrijke middeleeuwse constructies die van de Piazza IV Novembre één van de mooiste van Italië maken. De belangrijkste bezienswaardigheden bevinden zich tussen de Piazza Italia en de Piazza Dante aan de Corso en rond de Piazza IV Novembre. Als je deze parels wil zien, ontsnap je niet aan een stevige klimpartij. Het Collegio del Cambio, de Dala del Collegio di Mercanzia, de Sala dei Notari, de Fontana Maggiore, het Palazzo dei Priori en de Duomo (de kathedraal) en de luxewinkels liggen allemaal wat hoger.

Bezoek zeker het Museo Nazionale del’Umbria en de schitterende pinacotheek in de Palazzo dei Priori. Andere must is de Sala dei Notari waarvan de hoge gewelven, plafonds en muren bedekt met zijn fresco’s en wapenschilden en natuurlijk de Duomo waarvan de 14de-eeuwse zijgevel deels versierd is met geometrische vormen in roze marmer. De kathedraal grenst aan een mooie en grote loggia waar toeristen een rustpauze kunnen inlassen. De meest indrukwekkende gevel van de Piazza Dante werd opnieuw opgetrokken in barokstijl en huisvest een aantal zeer waardevolle werken en objecten zoals de trouwring van Maria (in een fijn bewerkt tabernakel). Tijdens de (lange) sluitingsuren kan je je installeren in de loggia en de Fontana Maggiore bewonderen. Deze monumentale fontein bestaat uit twee bekkens met daarboven een bronzen beeld van drie nimfen. Bas-reliëfs en elegante standbeelden sieren de fontein. Ander boegbeeld van Perugia is het Palazzo dei Priori, gelegen aan de Corso Vannucci. Dit gebouw met een kromme gotische gevel is wellicht één van de beroemdste van Umbrië. Het gebouw huisvest ook een aantal van de mooiste schilderijen van Pietro Vannucci, de beroemdste schilder van Umbrië die er in 1446 het levenslicht zag. De schilder werd in 2004 in de streek in de bloemetjes gezet door een parcours langs kerken en basilieken die door de meester van de Italiaanse renaissance werden versierd. Hoewel het evenement voorbij is, kan je het parcours nog altijd volgen: het is zelfs een prima rode draad om de mooie streek te ontdekken…

Minder gekend is de Pozzo Etruscone, in een steegje dat uitgeeft onder een portaal van de Piazza Dante. Mooi of charmant is deze plek niet, maar het oord heeft wel een grote historische waarde: deze put met een diepte van een dertigtal meter en een capaciteit tot 430.000 liter water) is een van de enige Etruskische overblijfselen van de stad. Mooier is het panoramische uitzicht naast de Sant’Angelo-kerk (bereikbaar langs de Via Bartolo) op de benedenstad, de vele trappen naar de Piazza Braccio Fortebraccio en de Boog van Augustus. Dit laatste monument, dat men ook de Etruskische boog noemt, was de noordelijke toegangspoort van de Etruskische stad. Keizer Augustus liet de boog in de 1ste eeuw restaureren. De galerie en de fontein tegen de muur dateren uit de 16de eeuw en vormen samen een elegante noot in de massieve constructie. Perugia heeft natuurlijk nog meer interessante gebouwen zoals het 15de-eeuwse Palazzo Capitano del Popolo aan de langwerpige Piazza Matteotti (parallel met de Corso), vlakbij de Piazza IV Novembre. Andere bezienswaardigheid is de Ipogeo dei Volumni, deze Etruskische necropool werd aan de weg naar Ponte San Giovanni ontdekt en is een bezoek meer dan waard. Op deze begraafplaats bevinden zich alle graven van de Volumni-familie. Dit is een van de mooiste familiale necropolen (er werden andere tombes gevonden in de voorsteden van Perugia). Het Ipogeo dateert uit de 2de eeuw v.Chr. en oogde als een villa uit de Oudheid met vestibulium, atrium, cubiculi (de vertrekken) en een tablinium dat de mooiste graven herbergt. Deze tombes zijn versierd met bas-reliëfs en met zittende en liggende standbeelden van de overledenen.

Pietro Vannucci, bekend als Il Perugino, werd midden 15de eeuw geboren in de streek van Perugia en vestigt zich in 1472 in Firenze. In de befaamde kunststad komt hij in contact met grootmeesters als Verrocchio, Botticelli en Leonardo da Vinci… Zijn faam groeit gestaag en hij vestigt zich in Rome waar hij zich over de inrichting en versiering van de Sixtijnse Kapel ontfermt (1481-1483) en er enkele fresco’s tekent. Na deze prestigieuze verwezenlijking stromen de bestellingen uit heel Italië binnen. Ook uit Umbrië, waar hij een atelier opent dat verantwoordelijk is voor talloze meesterwerken in verschillende steden: in Perugia (Galeria Nazionale, Chiesa di Sant’Agnese, San Severo, Collegio del Cambio, Palazzo Baldeschi, Abbazia di San Pietro), in Assisi (basiliek van Santa Maria degli Angeli), Spello (Santa Maria Maggiore), Foligno (Oratorio della Nunziatella), Montefalco (San Francesco), zijn geboortestad Citta della Pieve (Palazzo della Corgna, Duomo, Chiesa di Serviti, San Pietro, Oratorio di Santa Maria dei Bianchi), Trevi (Santa Maria delle Lacrime), Panicale (San Sebastiano), Fontignano (Chiesa dell’ Annunziata), Corciano (San Francesco en Santa Maria), Bettona (stedelijke pinacotheek)… Deze geniale schilder die een zeer intense en persoonlijke betekenis geeft aan licht, doorzichtigheid en kleur, sterft in Umbrië in 1523 aan de pest. Een zekere Rafaël was een tijdlang zijn leerling…